برنامه ریزی برای ورود هوش مصنوعی در حوزه های جدید/ از رفع موانع حکمرانی تا رسیدگی های قضایی

خبرگزاری اکسیداک- گروه علم و فناوری؛ هوش مصنوعی از جمله فناوری هایی است که رد پای آن را می توان در انواع مختلف صنایع و حوزه ها مشاهده کرد. فناوری که امروزه در حکمرانی کشور ها نقش بسیار سازنده و مهمی دارد. فناوری که در قوای سه گانه ایران از اهمیت زیادی برخوردار است و می تواند بسیاری از مشکلات و موانع موجود را برطرف کند.

ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری از جمله ستاد هایی است که کارگروه های مختلفی برای ترویج و توسعه هوش مصنوعی در دانشگاه ها و مدارس بکارگیری هوش مصنوعی در صنایع معادن نیروگاه ها پالایشگاه ها حمایت از تولید و ساخت ربات ها بررسی مسائل امنیتی و به اشتراک گذاری داده و ایجاد پلتفرم های دارد که هرکدام از این ستاد ها می توانند به رفع موانع و مشکلات قوای سه گانه کشور برآیند؛ ستادی که هنوز مانند بسیاری از ستاد های این معاونت تکلیف روشنی ندارد و ادامه فعالیت و ماموریت های آنها در دولت جدید در پرده ای از ابهام باقی مانده است. 

اهمیت حوزه هوش مصنوعی و برنامه های این ستاد در دولت جدید عاملی شد تا گفت وگویی با بهروز مینایی استاد و رئیس دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت ایران و دبیر ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری داشته باشیم.

مشروح گفتگو به شرح زیر است؛

*آقای دکتر مینایی آیا قرار است در دوره جدید ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری با سازمان هوش مصنوعی ادغام شوند؟ آیا فعالیت این دو ارگان منافاتی با یکدیگر دارد یا فعالیت آنها در راستای همدیگر هستند؟

مینایی: پاسخ این سوال را ما هم نمی دانیم. جواب آن را فقط معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری می داند. جدا از اینکه ساختار های ارتباط ما با سازمان هوش مصنوعی چگونه باشد سازمان هوش مصنوعی از جمله سازمان هایی است که از سوی دولت پیشین به وجود آمده است و جایگاه قانونی در شواری عالی انقلاب فرهنگی دارد. ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک نیز همکاری هایش را با این سازمان ادامه می دهد.

سیاست دولت قبلی این نبود که ستاد در سازمان هوش مصنوعی ادغام شود بلکه این سازمان یک واحد فرابخشی و فراسازمانی بود. ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک نیز از جمله ستاد های تازه تاسیسی است که مسائل توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور را پیگیری می کند. این ستاد می تواند بازویی برای سازمان هوش مصنوعی باشد و با یکدیگر همکاری داشته باشند. همکاری این دو نهاد هیچ مشکلی به وجود نمی آورد. این دو نهاد می توانند یک نوع تقسیم کار و تعامل مثبتی با یکدیگر داشته باشیم و با وجود حفظ سازمان مشکلی ایجاد نکنند.

سیاست دولت قبلی این نبود که ستاد در سازمان هوش مصنوعی ادغام شود بلکه این سازمان یک واحد فرابخشی و فراسازمانی بود. ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک نیز از جمله ستاد های تازه تاسیسی است که مسائل توسعه فناوری هوش مصنوعی در کشور را پیگیری می کند. این ستاد می تواند بازویی برای سازمان هوش مصنوعی باشد و با یکدیگر همکاری داشته باشند. همکاری که تاکنون با یکدیگر داشته اند. همکاری این دو نهاد هیچ مشکلی به وجود نمی آورد. این دو نهاد می توانند یک نوع تقسیم کار و تعامل مثبتی با یکدیگر داشته باشیم و با وجود حفظ سازمان مشکلی ایجاد نکنند

*به غیر از ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری کدام ستاد ها نیز در زمینه هوش مصنوعی فعالیت دارند؟ فعالیت این ستاد ها نیز در راستای یکدیگر است؟

مینایی: در حال حاضر 3 ستاد معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری از جمله ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال ستاد فناوری های شناختی و ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک پیگیر مسئله هوش مصنوعی هستند. هریک از این ستاد ها مسائل مختلفی از هوش مصنوعی را پیگیری می کنند. مسائلی که همگی در لبه هوش مصنوعی جهان قرار دارند. 

ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال در مورد اینکه از هوش مصنوعی و تحول دیجیتال چگونه می توانیم در جهت جذب سرمایه های خارجی و داخلی برای توسعه کشور استفاده کنیم فعالیت دارد. ستاد فناوری های شناختی نیز درباره اینکه هوش مصنوعی در حال حاضر می تواند فرایند های تفکر انسانی و شناخت انسان را شبیه سازی کند فعالیت می کند.

هم اکنون ستاد توسعه اقتصاد دیجیتال TRL هفت 8 و 9 را پیشتیبانی می کند اما TRL یک تا شش در ستاد هوش مصنوعی و رباتیک پیگیری می شود.

*عمده فعالیت های این ستاد کدامند؟ آیا امسال برنامه ای به معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری ارائه داده اید؟

مینایی: فعالیت هایی ما در ستاد هوش مصنوعی شامل مباحث مختلفی مانند «توسعه و ترویج هوش مصنوعی و آموزش هوش مصنوعی در کشور» «بکارگیری هوش مصنوعی در صنایع معادن نیروگاه ها پالایشگاه ها» «تولید و ساخت رباتیک» «امنیت و هوش مصنوعی» «اشتراک گذاری داده و ایجاد پلتفرم های داده» و «هوش مصنوعی در حکمرانی کشور» می شود. 

*تاکنون برای بحث توسعه و ترویج هوش مصنوعی و آموزش هوش مصنوعی در کشور با همکاری معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در کارگروه آموزشی توسعه و ترویج هوش مصنوعی چه اقداماتی انجام داده اید؟

مینایی: تقریبا در بحث توسعه و ترویج هوش مصنوعی و آموزش هوش مصنوعی در کشور ۴ تا خط آموزشی را پیگیری می کنیم؛ خط رسمی در دانشگاه ها خط رسمی در آموزش و پرورش خط غیر رسمی برای افراد بالای ۱۸ سال خط غیر رسمی برای افراد زیر ۱۸ سال.

*این اقدامات برای بحث توسعه و ترویج هوش مصنوعی در دانشگاه ها چگونه است؟

مینایی: فعالیت ما در دانشگاه ها از حدود ۶-۷ ماه پیش آغاز شده است. اکنون تمام رشته های دانشگاهی خوشه بندی شده‎اند. رشته های مهندسی و رشته های پزشکی علوم انسانی و علوم پایه تقریبا به بیش از پنجاه خوشه تقسیم بندی شده اند. سعی کرده‎ ایم برای هرکدام از این خوشه ها درس هوش مصنوعی کاربردی در دانشگاه ها تدریس شود. 

در حال حاضر درس هوش مصنوعی برای تمامی رشته های کارشناسی از سوی وزارت عتف و بهداشت تصویب شده و باید جزو درس های پایه ای فراگیر شود اما تا زمانی که در مقطع کارشناسی نتیجه بگیرد و به مقطع ارشد برسد چهار سال زمان می برد از اینرو ما برای رشته های ارشد نیز درس هوش مصنوعی کاربردی را پیشنهاد داده ایم. این پیشنهاد مورد قبول هر دو وزارتخانه قرار گرفته و قرار است جزو درس ها گنجانده شود. 

در وزارت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی هوشمند تاسیس شده است که کار های فضاسازی و پیگیری کار های هوش مصنوعی را در دانشگاه های پزشکی انجام می دهد. دانشگاه های بزرگی مانند دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشگاه علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی نیز دکترای هوش مصنوعی را راه اندازی کرده اند یا قرار است به زودی راه اندازی کنند.

در حال حاضر دانشگاه علوم پزشکی ایران دو دوره دکترای هوش مصنوعی در پزشکی برپا کرده و کار تربیت نیروی متخصص بین رشته ای علوم پزشکی و هوش مصنوعی را انجام می دهد.

ما در رشته های مهندسی بیشتر به قصد اینکه توسعه دهنده هوش مصنوعی یا اصطلاحا تربیت آدم های تکنیکال یا فنی که بتوانند هوش مصنوعی را توسعه بدهند هستیم. توسعه فناوری هوش مصنوعی در دستور کار همه رشته های مهندسی قرار گرفته است. رشته هایی مانند عمران لجستیک صنایع مهندسی شیمی رشته برق و مکانیک نیاز به آگاهی و آشنایی با ابزار هوش مصنوعی در رشته شان دارند.

اگر داده هایی صنعتی در رشته خودشان_ خصوصا داده های داخلی_ موجود است باید این داده ها تمیز و آماده شوند و به صورت اشتراکی در اختیار همه دانشجویان آن رشته و آن دانشگاه و دانشگاه های دیگر قرار گیرند. 

هدف از برنامه نخست رسمی مان برای دانشگاه ها بحث هوش مصنوعی در دانشگاه هاست که پیرامون این مسئله فراخوان از اردیبهشت امسال فراخوان دادیم نزدیک به ۱۷۹ طرح داوری شد و در نهایت ۵۰ طرح درسی ارشد هوش مصنوعی کاربردی مشمول جایزه ویژه معاونت علمی قرار گرفتند. قرار است ۵۰ کورس (شرح دروس) در ۳۰ رشته متفاوت از جمله هنر علوم پایه علوم انسانی و مهندسی در دانشگاه ها راه اندازی شود.

*در رشته هایی مانند علوم انسانی و علوم پایه که نسبت به علوم مهندسی تفاوت دارند بحث توسعه و ترویج هوش مصنوعی چگونه گنجانده می شود؟

مینایی: در رشته های علوم پایه و علوم انسانی بیشتر به قصد توانمندسازی هوش مصنوعی در این رشته موضوع هوش مصنوعی گنجانده می شود به عنوان مثال چگونه می توان از هوش مصنوعی استفاده کرد یا داده هایی فراهم کرد تا مهندسان رشته های هوش مصنوعی بتوانند روی این داده ها فعالیت انجام دهند. 

در آینده قرار است رشته های بین رشته ای برای جا هایی که هوش مصنوعی مسئله جدیدی ایجاد می کند مانند حقوق به وجود آوریم؛ باید یک رشته حقوق هوش مصنوعی در دانشگاه ها_خصوصا دانشگاه هایی که رشته حقوق دارند_ایجاد شود.

علوم اجتماعی جامعه شناسی روان شناسی مدیریت و اقتصاد از جمله رشته هایی هستند که هوش مصنوعی باید بین رشته های آنها در دانشگاه ها راه اندازی شود. از ابتدای ترم درسی امسال این رشته در بسیاری از دانشگاه ها راه اندازی شده است. محتوای برخی از رشته ها در حال آماده سازی است که ترم بهمن با شروع ترم جدید نیم سال دوم به دانشجویان ارائه خواهد شد؛ ۵۰ کورس درسی ارائه خواهد شد.

علوم اجتماعی جامعه شناسی روان شناسی مدیریت و اقتصاد از جمله رشته هایی هستند که هوش مصنوعی باید بین رشته های آنها در دانشگاه ها راه اندازی شود. از ابتدای ترم درسی امسال این رشته در بسیاری از دانشگاه ها راه اندازی شده است. محتوای برخی از رشته ها در حال آماده سازی است که ترم بهمن با شروع ترم جدید نیم سال دوم به دانشجویان ارائه خواهد شد؛ ۵۰ کورس درسی ارائه خواهد شد

 قرار است محتوای آموزشی تمامی این دروس به شکل عمومی و به زبان فارسی در اختیار همه دانشجویان قرار گیرد. فیلم خلاصه این درس ها هم در وب سایتی خاصی گذاشته می شود که همه بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.

*برای بحث توسعه و ترویج هوش مصنوعی در مدارس چه برنامه هایی در دستور کارتان قرار داده اید؟

مینایی: از دیگر برنامه های این ستاد آشنایی آموزش و پرورش با هوش مصنوعی است. برای این برنامه بحث معلم یار ها را طراحی کرده ایم. اکنون فراخوان این طرح را آماده کرده ایم که برنامه رسمی شامل «آشنایی معلم ها با هوش مصنوعی و استفاده آنها از چه نوع کمک آموزشی و پرورشی در محل تدریس شان» و «آشنایی دانش آموزان با الگوریتم های هوش مصنوعی و داده و همچنین آشنایی با اصل درست استفاده کردن از هوش مصنوعی» می شود.

با تعامل خیلی خوب و رسمی که با آموزش و پرورش داشتیم و با تفاهم نامه ای که با ICDL بسته ایم یک دوره خاص هوش مصنوعی را در کنار یادگیری مهارت های هفتگانه در سطح آموزش و پرورش برای دانش آموزان اجرا خواهیم کرد.

یک برنامه «نوید» برای استعداد سنجی افراد زیر ۱۸ سال داریم. در این برنامه قصد داریم دانش آموزانی که استعداد ریاضی یا حل مسئله را دارند تشویق کنیم تا آنها با فرایند های هوش مصنوعی الگوریتم ها و توسعه هوش مصنوعی آشنایی پیدا کنند.

همچنین برای افراد بالای ۱۸ سال نیز برنامه «سیمرغ» را داریم؛ در این برنامه قصد داریم خارج از روال دانشگاه ها تکنسین و افراد ماهر در توسعه هوش مصنوعی طی دوره کوتاه مدت شش ماه تا یکسال تربیت شوند. اکنون موسسات و آموزشگاه های خیلی خوبی در کشور وجود دارند که ما با آنها برای اجرای این برنامه ها پیمان می بندیم تا این برنامه ها برای کسانی که به شکل غیر رسمی قصد آموزش توسعه دهنده هوش مصنوعی یا ماهر در فعالیت های هوش مصنوعی داشته باشند راه اندازی شود.

*در کارگروه مربوط به صنایع معادن نیروگاه ها و پالایشگاه ها برای توسعه هوش مصنوعی چه اقداماتی انجام داده اید؟ مهمترین برنامه هایی این کارگروه چیست؟

مینایی: در این کارگروه مشکلات صنایع معادن نیروگاه ها پالایشگاه ها را بررسی کرده و اصطلاحا استقرار دوقلو های دیجیتال در صنایع را مورد هدف قرار داده ایم به قصد اینکه در حوزه انرژی بتوانیم ناترازی انرژی را برطرف کنیم؛ پی ببریم با کمک هوش مصنوعی چگونه می توانیم ناترازِی برق در تابستان و گاز در زمستان را برطرف سازیم. همچنین هوش مصنوعی برای افزایش بهره وری در نیروگاه ها و پالایشگاه ها چه خدمتی ارائه می کند تا هم در فرایند تولید و هم در فرایند یافتن مشتری و تحویل ارتباطات بهتر با مشتری ها مورد استفاده قرار گیرد.

بهره گیری از هوش مصنوعی در معادن_که مهمترین آنها فولاد و مس است_ و سنگ آهن نیز در فرایند های تولید و افزایش بهره وری شان صدق می کند. در حال حاضر با معادن ارتباط برقرار کرده ایم و سعی داشته ایم در فرم های استقرار یک پلتفرم به اشتراک گذاری داده یا جمع آوری داشته باشیم زیرا اکنون یکی از مشکلات معادن این است که هنوز پلتفرم داده مناسب ندارند تا نوبت به هوش مصنوعی برسد که بتواند در آنجا به بهره وری و ارتقای تولید کمک کند.

اکنون در معادنی که پلتفرم اشتراک گذاری داده ها را ندارد این پلتفرم را استقرار می کنیم تا بستری برای اشتراک داده یا جمع آوری داده شان فراهم شود. امیدواریم در آینده نه چندان دور شاهد این مسئله باشیم که معادن توانایی بهره گیری از هوش مصنوعی برای افزایش بهره وری شان داشته باشند.

در حال حاضر با معادن ارتباط برقرار کرده ایم و سعی داشته ایم در فرم های استقرار یک پلتفرم به اشتراک گذاری داده یا جمع آوری داشته باشیم زیرا اکنون یکی از مشکلات معادن این است که هنوز پلتفرم داده مناسب ندارند تا نوبت به هوش مصنوعی برسد که بتواند در آنجا به بهره وری و ارتقای تولید کمک کند.

*در زمینه رباتیک و امنیت داده چه برنامه هایی دارید؟

مینایی: یکی از کارگروه های ما رباتیک است. منظور از رباتیک ربات هایی که در کشور می تواند به عنوان دستیار پزشک و فعالیت های تولیدی در بیمارستان ها پالایشگاه ها و نیروگاه ها مورد استفاده قرار گیرند. ربات هایی که در این زمینه ها ساخته می شود را مورد حمایت قرار می دهیم؛ ربات هایی که نه فقط به قصد حضور در یک مسابقه بلکه برای چالش های کشور و حل مسائل کشور مورد بهره برداری قرار می گیرند. 

در کارگروه امنیت و هوش مصنوعی مان نیز الگوریتم هایی هوش مصنوعی که می توانند در مسیر امن سازی داده در شبکه پایگاه های داده و امنیت نرم افزار و امنیت دیتا سنتر ها مورد استفاده قرار گیرند را مورد بررسی قرار می دهیم. اکنون در برخی از رشته ها دولت جدید نسبت به ایجاد ستاد امنیت سایبری عنایت ویژه ای دارد. ما نیز در زمینه هوش مصنوعی در این مسیر به آنها کمک می کنیم. 

*آیا مسئله هوش مصنوعی در سند توسعه هفتم دیده شده است؟ شما برای تحقق این مسئله در ستاد فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک چه اقداماتی انجام داده اید؟

مینایی: گروه دیگری نیز برای اشتراک گذاری داده و ایجاد پلتفرم های داده داریم. فعالیت عمده ای که پیش از این داشتیم در رابطه با تصویب سند بود اما راجع به اجرایی سازی سند قصد داریم با همکاری سازمان هوش مصنوعی یا مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ICT این مسئله را بررسی و پایش کنیم که همه دستگاه های کشور در مورد هوش مصنوعی چه برنامه کوتاه مدت میان مدت و دراز مدتی دارند.

خصوصا ذیل برنامه هفتم توسعه باید بررسی کنیم که چه راهکار ها و برنامه ریزی هایی باید داشته باشیم تا هوش مصنوعی در تمامی دستگاه های اجرایی توسعه پیدا کند.

*مسئله هوش مصنوعی در حمکرانی چگونه نمود پیدا می کند؟ برنامه ستاد در این زمینه چیست و تاکنون چه اقداماتی انجام داده است؟

مینایی: آنچه هوش مصنوعی در حکمرانی یا تمرکزی که می تواند در مسئله حکمرانی داشته باشد مربوط به این مسئله است که در تحقق دولت الکترونیک هوشمند چه کاری می تواند انجام دهند. اکنون فعالیت های استقرار دولت الکترونیک در قالب درگاه پنجمین واحد و درگاه ملی مجوز ها برقرار شده اما مهم این است که غیر از حذف مسیر کاغذ در کنار دسترسی حضوری داده های فرایند های داخل هر سازمان دولتی در قوه مجریه به شکل ارتباط دار به اشتراک گذاشته شود. متاسفانه اکنون داده های موسسات دولتی به اشتراک گذاشته نمی شوند و قانون دوام اجرا سازی نشده است. ما باید بتوانیم دستگاه های دولتی را ملزم کنیم که داده هایشان را به شکل شفاف در اختیار همه قرار دهند.

در قوه مققنه نیز در مسیر تنقیح قوانین کشور که حدود ۱۱۷ سال قانون گذاری است باید نرم افزار خاصی در پایگاه جامع قوانین با استفاده از هوش مصنوعی به وجود بیاید که با همدیگر نسبت به قوانین تناقض دارند قانونی ناقض قانون قبلی بوده است. 

 در حال حاضر با همکاری معاونت قوانین مجلس و مرکز پژوهش ها تنقیح همه دستگاه های مجریه مققنه و دولت را پیگیری می شود. تجمیعی هم میان فعالیت ها صورت می گیرد. علاوه بر آن در قوه قضاییه هوش مصنوعی می تواند در خلاصه سازی پرونده ها تحلیل پرونده ها و گمنام سازی آرای قوه قضاییه کمک کند. اکنون نزدیک به میلیون ها پرونده گمنام سازی شده اند که دانشگاه ها و آزمایشگاه های هوش مصنوعی به راحتی می توانند با تحلیل داده ها به رفع اطاله دادرسی کمک کنند

ما اکنون نزدیک به ۱۲ هزار و ۵۰۰ قانون داریم که این قوانین می تواند با بحث تنقیح هوشمند به ۳ هزار برسند. حتی به ۵۰ عنوان کلی قانون جامع دسترسی پیدا کنند. در حال حاضر با همکاری معاونت قوانین مجلس و مرکز پژوهش ها تنقیح همه دستگاه های مجریه مققنه و دولت را پیگیری می شود. تجمیعی هم میان فعالیت ها صورت می گیرد.

علاوه بر آن در قوه قضاییه هوش مصنوعی می تواند در خلاصه سازی پرونده ها تحلیل پرونده ها و گمنام سازی آرای قوه قضاییه کمک کند. اکنون نزدیک به میلیون ها پرونده گمنام سازی شده اند که دانشگاه ها و آزمایشگاه های هوش مصنوعی به راحتی می توانند با تحلیل داده ها به رفع اطاله دادرسی کمک کنند.

در مورد ارزیابی عملکرد قضات یا ارجاع نیز به قضات کمک می کند تا رای متقنی ارائه دهند. یک نوع وحدت رویه ای میان قضات در پرونده های قضایی ایجاد می شود. این مسئله از جمله ضروریاتی است که هوش مصنوعی می تواند سرعت و دقت رسیدگی به پرونداه ها را بهبود ببخشد.

من فکر می کنم در باب حکمرانی خصوصا اگر ما با شبکه های اجتماعی داخلی همکاری خوبی داشته باشیم می توانیم یک فضای مناسبی پیرامون بهره گیری از هوش مصنوعی برای حکمرانی بهتر ایجاد کنیم. اکنون بخشی از فعالیت هایمان در ستاد پیرامون تحقق این موارد است. 

غیر از بحث زیرساخت های پردازشی یا داده هوش مصنوعی که اکنون سازمان هوش مصنوعی آن را دنبال می کند بخش های مربوط به حوزه سلامت حوزه امور مالی و بحث های مربوط به شهر هوشمند و متصل با همکاری این سازمان انجام می شود.

قرار است نشنال لب هوش مصنوعی و یک آزمایشگاه ملی هوش مصنوعی به وجود آید که نخبه های کشور در آنجا جذب شوند تا مسائل کشور را بتوانیم با همکاری نخبگان کشور برطرف کنیم. از سوی دیگر با حقوق خوبی که به نخبگان ارائه می دهیم آنها در کشور بمانند. این موارد از جمله موضوع هایی است که ما در ستاد توسعه فناوری های هوش مصنوعی و رباتیک آن را پیگیری می کنیم.

در پایان سهم شرکت های دانش بنیان در توسعه هوش مصنوعی چقدر است و شما چگونه از این شرکت ها حمایت می کنید؟

مینایی: هیچ کدام از فعالیت های این ستاد حتی فعالیت های آموزشی و ترویجی ما و حتی فعالیت هایی که ما برای قوه مققنه و قضاییه انجام می دهیم بدون مشارکت شرکت های دانش بنیان نیست. ما ستاد هستیم نباید هیچ وقت در اجراسازی این کار ها دخالت کنیم. همه این برنامه ها توسط شرکت ها مخصوصا شرکت های دانش بنیان ایجاد و اجراسازی می شود.

بازوی اجرایی ما برای انجام این فعالیت ها شرکت های بخش خصوصی و شرکت های دانش بنیان هستند. در حال حاضر بخش خصوصی قوی هم در حوزه هوش مصنوعی داریم. اکنون نزدیک به ۳۵۰ شرکت دانش بنیان نیز در حوزه هوش مصنوعی فعالیت دارند که ۴۰۰ تا ۵۰۰ محصول هوش مصنوعی تولید کرده اند. حتی برخی از این محصولات صادر نیز شده اند.