توهین به بشار اسد جرم است؟

در فصل سوم از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی در باب توهین به مقامات خارجی مقرراتی انشاء شده که توهین و سوءقصد به مقامات و رهبران سیاسی برخی کشورها جرم انگاری شده است با این وصف پرسشی که در پی خبر تکذیب شده ی بازداشت و اعلام جرم علیه خسرو آذربیگ به جهت توهین به بشار اسد-لازم به تحلیل به نظر می رسد آن است که چنانچه فلان مقام سیاسی از حکومت خلع و به عبارتی دولت و رژیم وی سقوط کرده باشد آیا توهین به چنین مقامی شامل مقررات یاد شده می شود؟

ماده ۵۱۶ و ۵۱۷قانون مجازات اسلامی ذیل عنوان سوء قصد به مقامات سیاسی خارجی جرم انگاری چنین رفتارهایی را مقید و مشروط به رفتار متقابل و حضور آن مقامات در قلمرو ایران می داند.لذا تحقق ارکان تشکیل دهنده ی این بزه منوط به آن است که کشور متبوع مقام سیاسی در رفتاری متقابل که یکی از عناصر اساسی حقوق بین الملل است به جرم انگاری چنین رفتاری اقدام و مقام سیاسی مورد اشاره در قلمرو خاک ایران حضور داشته باشد.اما آنچه از این دو شرط قابل اهمیت تر است تعریف مقام سیاسی است که در یک تعریف تحت اللفظی شخصیتی حقیقی است که در یک رژیم سیاسی دارای جایگاه و موقعیت حقوقی باشد.

لذا بر فرض که بشار اسد مانند پوتین رئیس جمهور روسیه کماکان بر صدر رژیم سوریه واجد سمت و جایگاه سیاسی بود توهین به وی در شرایطی به عنوان جرم قابل تعقیب کیفری بود که در زمان اتخاذ چنین رفتاری وی در قلمرو ایران حضور می داشت.

و اما منظور از توهین چیست؟ واژگان و عبارات در عالم حقوق واجد دو معنای قابل تاملِ منطوق و مفهوم هستند که منظور از منطوق همان معنای ظاهری و منطبق بر منطق آن عبارت است و مفهوم  را تفسیر عبارت و شناسایی مصادیق آن می دانند لذا برای شناسایی مصادیق الفاظی که در قالب جرم توهین قابل پیگیرد قضایی هستند علاوه بر معنا و منطوق آن عبارت که در فرهنگ لغت قابل شناسایی است لازم است عبارت مورد بحث در عرف و فرهنگ آن جامعه به عنوان عبارت و کلامی ناشایست شناسایی شود.

عطف به چنین امری نمی توان نقد رفتار سیاسی یا شیوه ی حکمرانی یک مقام سیاسی را ذیل عنوان توهین تلقی کرد و به طریق اولی نقد رفتار سیاسی و مواضع اتخاذ شده ی چنین مقامی نسبت به حقوق سرزمینی و یا روابط بین الملل(مصادیق حقوق ملی و بین الملل) هرگز تحت عنوان رفتار مجرمانه تعریف نمی شود.

وکیل دادگستری_شیراز