صحرای آفریقا، حیاط خلوت طبیعت

صحراهای آفریقا، با اینکه در نگاه اول فقط خشکی و بی آبی به ذهن می آورند، اما در دل خود دنیایی شگفت انگیز از حیات، زیبایی و اسرار پنهان دارند. این سرزمین های به ظاهر خشن، در واقع یک «حیاط خلوت طبیعت» واقعی هستند؛ جایی که زندگی به طرز باورنکردنی خودش را با شرایط سخت وفق داده و مناظری خلق کرده که هوش از سر آدم می برد. تصور کنید جایی که هیچ کس انتظارش را ندارد، ناگهان معجزه ای از رنگ، فرم و زندگی سربرآورد!

قاره پهناور آفریقا، با وسعت بی کرانش، میزبان برخی از خارق العاده ترین و متنوع ترین صحراهای دنیاست. این بیابان ها نه فقط پهنه های بی آب و علف، بلکه اکوسیستم های پیچیده ای هستند که داستان های میلیون ها سال تکامل زمین شناسی و زیستی را روایت می کنند. هر کدام از این صحراها، با ویژگی های منحصر به فرد خود، تجربه ای متفاوت و فراموش نشدنی به ارمغان می آورند. در این مقاله، قرار است با هم سفری به دل این حیاط خلوت های طبیعی داشته باشیم و ببینیم چطور زندگی در سخت ترین شرایط، خودش را به زیباترین شکل ممکن به نمایش می گذارد. آماده اید؟ پس بزن بریم!

صحرای بزرگ آفریقا: تایتان شمال و گهواره تمدن ها

وقتی اسم «صحرا» می آید، اولین چیزی که توی ذهنمان شکل می گیرد، احتمالاً صحرای بزرگ آفریقاست؛ این غول بیابانی که شمالی ترین بخش قاره را در بر گرفته و رکورد بزرگ ترین بیابان گرم دنیا را هم توی کارنامه اش دارد. مساحت این صحرا حدود ۹ میلیون کیلومتر مربع است، یعنی تقریباً به اندازه کل کشور آمریکا! این وسعت عظیم، ده تا کشور مختلف رو در بر می گیره، از الجزایر و چاد گرفته تا مصر و تونس.

وسعت و موقعیت: پهنه ای بی کران در شمال آفریقا

صحرا از شمال به کوه های اطلس و دریای مدیترانه می رسه، از جنوب به منطقه ساحل (که یک کم از خشکی اش کم می شه و پوشش گیاهی بیشتری داره)، از شرق به دریای سرخ محدود می شه و از غرب به اقیانوس اطلس می رسه. این مرزهای طبیعی، صحرای بزرگ رو به یک گنجینه واقعی از تنوع جغرافیایی تبدیل کرده اند. اینجا فقط تپه های شنی پشت سر هم نیست!

تنوع مناظر: از تپه های ماسه ای تا کوهستان های آتشفشانی

برخلاف تصور رایج، صحرای بزرگ یک دشت یکنواخت نیست. اینجا می توانید انواع و اقسام مناظر رو ببینید؛ از ارگ ها (تپه های ماسه ای عظیم که گاهی تا صدها متر ارتفاع دارند) گرفته تا فلات های سنگی بی کران به نام حماده ها، دشت های شن ریزه ای و حتی کوهستان های آتشفشانی مثل هقار و تیبستی. این تنوع، نتیجه سال ها فرسایش باد و آب و فعالیت های زمین شناختیه که هر گوشه از صحرا رو به یک تابلوی هنری تبدیل کرده. واقعاً دیدنیه!

واحه های حیات: نگین های سبز در دل خشکی

در دل این بیابان پهناور، ناگهان واحه هایی سرسبز و پرآب پدیدار می شوند که مثل نگین هایی درخشان خودنمایی می کنند. این واحه ها، در واقع نقاطی هستند که آب های زیرزمینی (که اغلب آب های فسیلی از دوران های پرآب تر زمین هستند) به سطح زمین می رسند و باعث رشد گیاهان و شکل گیری آبادی ها می شوند. زندگی در صحرا، حول همین واحه ها شکل گرفته. اینجا جاییه که کوچ نشینان استراحت می کنند و حیوانات تشنه به آب می رسند. قنات ها، یکی از شاهکارهای مهندسی باستانی، نقش کلیدی در انتقال این آب های ارزشمند به واحه ها داشتند.

صحرای بزرگ آفریقا نه فقط یک بیابان، بلکه تابلوی زنده ای از عظمت طبیعت و سازگاری بی نظیر حیات است که در هر گوشه آن، داستانی از بقا و زیبایی نهفته است.

تاریخچه تناوب اقلیمی: از ساوانا تا بیابان

شاید باورتان نشود، اما صحرای بزرگ آفریقا همیشه اینقدر خشک نبوده! شواهد باستانی، مثل نقاشی ها و حکاکی های روی سنگ در غارهای مختلف، نشون می دهند که این منطقه در دوره هایی از تاریخ، یک ساوانای سبز و پرآب بوده که محل زندگی تمساح ها، فیل ها و دیگر حیوانات آبزی و علف خوار بوده است. این تناوب اقلیمی، که هر ۲۰ هزار سال یک بار تکرار می شود، ناشی از تغییرات جزئی در حرکت محور زمین به دور خورشیده. واقعاً فکر کردن به اینکه یک روز اینجا جنگلی پر از حیوان بوده، آدم رو شگفت زده می کنه.

سازگاری انسان: زندگی کوچ نشینان و فرهنگ غنی صحرا

مردمی که در صحرای بزرگ زندگی می کنند، قرن هاست که یاد گرفته اند چطور با این محیط سخت کنار بیایند و حتی توی دلش فرهنگی غنی و منحصر به فرد بسازند. قبایلی مثل طوارق (که به «مردان آبی» معروف اند به خاطر لباس های نیلگونشان)، از مشهورترین کوچ نشینان صحرا هستند. آن ها با شترهایشان در بیابان سفر می کنند، مسیرهای تجاری رو بلدند و با دانش عمیقشون از صحرا، راه زندگی در این شرایط رو به بقیه هم نشون می دهند. زندگی آن ها پر از حکایت های عجیبه از مقاومت و هماهنگی با طبیعت.

صحرای نامیب: کهنسال ترین بیابان و گالری هنری باد و شن

از شمال آفریقا بریم پایین تر، به جنوب قاره، جایی که یکی از کهنسال ترین و زیباترین صحراهای دنیا انتظار ما رو می کشه: صحرای نامیب. این صحرا که اسمش به معنی پهناور هست، بیش از ۸۰ میلیون سال قدمت داره و قدیمی ترین بیابان روی کره زمینه. تصور کنید ۸۰ میلیون سال باد و شن دست به کار بوده اند تا این مناظر رو بسازند!

قدمت بی نظیر: میراث میلیون ها ساله

نامیب در امتداد ساحل اقیانوس اطلس در کشورهای نامیبیا، آنگولا و آفریقای جنوبی قرار گرفته. چیزی که این صحرا رو بی نظیر می کنه، نه فقط قدمتش، بلکه تلاقی خارق العاده تپه های شنی سرخ رنگش با آب های آبی اقیانوس اطلسه. این ترکیب رنگی، صحرای نامیب رو به یک بهشت واقعی برای عکاس ها و طبیعت گردها تبدیل کرده.

تپه های شنی سر به فلک کشیده: سوسوس ولی و بیگ ددی

صحرای نامیب خانه بلندترین تپه های شنی دنیاست. جاهایی مثل سوسوس ولی (Sossusvlei) با تپه هایی مثل تپه ۴۵ (که به خاطر ۴۵ کیلومتر فاصله تا ورودی پارک اسم گذاری شده) و بیگ ددی (Big Daddy) که ارتفاعش به بیش از ۳۰۰ متر می رسه، واقعاً نفس آدم رو بند میاره. این تپه ها با رنگ های نارنجی، قرمز و صورتی شون، هر لحظه با تغییر نور خورشید، یک منظره جدید و خیره کننده خلق می کنند. اینجا واقعاً گالری هنری باد و شنه!

پدیده مه ساحلی: منبع حیات در خشکی

یکی از عجیب ترین و مهم ترین ویژگی های نامیب، پدیده مه ساحلیشه. آب های سرد اقیانوس اطلس، وقتی با هوای گرم و خشک صحرا برخورد می کنند، مه غلیظی رو به وجود میارن که تا ده ها کیلومتر وارد خشکی میشه. این مه، تنها منبع آب برای خیلی از گیاهان و جانوران نامیبه. حیوانات ریز و درشتی مثل سوسمارها و حشرات، یاد گرفته اند چطور از همین رطوبت کم مه استفاده کنند و زنده بمانند. واقعاً حیرت انگیزه که چطور طبیعت راه خودش رو برای بقا پیدا می کنه.

ددولی (Deadvlei): گورستان درختان هزار ساله

در دل سوسوس ولی، یک جای جادویی و کمی وهم انگیز وجود داره به اسم ددولی (Deadvlei) یا «مرداب مرده». اینجا یک دشت رسی سفیده که پر از اسکلت های سوخته و خشک درختان خار شتره. این درخت ها حدود هزار سال پیش وقتی رودخانه تسائوچاب مسیرش رو عوض کرد و آب به اینجا نرسید، خشک شدند. اما به خاطر خشکی بیش از حد هوا، تجزیه نشدند و مثل مجسمه هایی سیاه و بلند، در زمینه سفید و نارنجی تپه ها باقی موندند. قدم زدن در ددولی، حس بودن در یک سیاره دیگه رو به آدم می ده.

حیات وحش منحصر به فرد: سازگاری های خارق العاده

توی صحرای نامیب، حیات وحش عجیبی رو می بینیم که هر کدوم برای بقا، راهی منحصر به فرد پیدا کرده اند. از سوسمارها و سوسک هایی که پوستشون مه رو جذب می کنه، تا فیل های صحرایی که یاد گرفته اند چطور آب رو توی تنه درختان پیدا کنند. اما شاید عجیب ترینشون گیاه «ولویچیا میرابیلیس» (Welwitschia mirabilis) باشه که فقط دو برگ داره و می تونه تا ۲۰۰۰ سال عمر کنه! این گیاه، نماد مقاومت و سازگاری در دل صحراست.

صحرای کالاهاری: نیمه خشک، اما سرشار از تپش حیات

حالا از نامیب جدا بشیم و بریم سراغ یکی دیگه از زیبایی های آفریقا: صحرای کالاهاری. کالاهاری با اینکه یک صحراست، اما با صحرای بزرگ یا نامیب فرق داره؛ اینجا یک صحرای نیمه خشکه. این یعنی چی؟ یعنی میزان بارندگیش از بیابان های خشک مطلق بیشتره و به همین خاطر، حیات توش خیلی پررنگ تره. کالاهاری حدود ۹۰۰ هزار کیلومتر مربع مساحت داره و بخش هایی از بوتسوانا، نامیبیا و آفریقای جنوبی رو پوشش می ده.

ماهیت نیمه خشک: تفاوت با بیابان های محض

کالاهاری سالانه بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلی متر بارندگی دریافت می کنه. این میزان بارندگی، اگرچه برای ما خیلی کمه، اما برای یک صحرا فوق العاده است و بهش اجازه می ده تا یک پوشش گیاهی از علف ها، درختچه ها و حتی درختان کوچک داشته باشه. به همین دلیله که کالاهاری از نظر تنوع زیستی، خیلی غنی تر از خیلی از صحراهای دیگه است.

تنوع زیستی غنی: چرا کالاهاری پر جنب و جوش است؟

تصور کنید یک صحرا که نه تنها خالی از سکنه نیست، بلکه پر از حیوانات و گیاهان مختلفه! توی کالاهاری، می تونید شیرهای بیابانی، یوزپلنگ ها، میرکات های بازیگوش، و انواع پرندگان و خزندگان رو ببینید. وجود این پوشش گیاهی، محیطی مناسب برای زندگی این حیوانات فراهم کرده. این اکوسیستم، واقعاً یک شگفتیه که چطور طبیعت در شرایطی که ما فکر می کنیم خشکه، اینقدر پر از زندگیه.

منابع آبی فصلی: رودخانه اوکاوانگو و دلتای حیات بخش

یکی از مهم ترین منابع آبی کالاهاری، رودخانه اوکاوانگوئه که به جای اینکه به دریا بریزه، توی دل صحرا پخش میشه و یک دلتای عظیم و پرآب به وجود میاره. این دلتا، که یکی از بزرگ ترین دلتاهای داخلی جهانه، در فصل بارندگی تبدیل به بهشتی برای حیات وحش میشه و حیوانات زیادی رو به خودش جذب می کنه. این رودخانه، شاهرگ حیات کالاهاریه و بدون اون، خیلی از زیبایی ها و حیاتش از بین میرفت.

فرهنگ بوشمن ها: نگهبانان دانش صحرا

بومیان سان، که به بوشمن ها معروفند، قرن هاست که در کالاهاری زندگی می کنند. اون ها با دانش بی نظیرشون از طبیعت، راه بقا توی این صحرا رو به بهترین شکل ممکن یاد گرفته اند. اون ها می دونند چطور از منابع محدود استفاده کنند، کدام گیاهان دارویی هستند و کجا میشه آب پیدا کرد. فرهنگشون پر از ارتباط عمیق با طبیعته و واقعاً میشه ازشون درس گرفت که چطور با حداقل ها، زندگی پرباری داشت.

صحرای داناکیل: جهنمی روی زمین، معجزه ای از رنگ و گرما

حالا می رسیم به جایی که از نظر خیلی ها جهنمی روی زمینه؛ صحرای داناکیل در شرق آفریقا، در مرز اتیوپی و اریتره. اینجا یکی از گرم ترین و پایین ترین نقاط روی کره زمینه و شرایط اقلیمیش به قدری افراطیه که واقعاً آدم رو شگفت زده می کنه که چطور اصلاً چیزی می تونه اینجا زنده بمونه!

شرایط اقلیمی افراطی: آتش و اسید

داناکیل سالانه کمتر از ۲۵ میلی متر بارندگی دریافت می کنه و دما توش گاهی به ۵۰ درجه سانتی گراد هم می رسه. اینجا جاییه که سه صفحه تکتونیکی زمین به هم می رسند و فعالیت های آتشفشانی رو به اوج خودش می رسونه. تصور کنید آتشفشان های فعال با دریاچه های گدازه، چشمه های آب گرم اسیدی و نمک زارهای وسیع!

فعالیت های زمین شناختی: آتشفشان ارتا آله و دریاچه های گدازه

از مهم ترین جاذبه های داناکیل، آتشفشان ارتا آله (Erta Ale) هست که یکی از معدود آتشفشان های دنیاست که دریاچه گدازه فعال داره. یعنی می تونید از نزدیک، گدازه های مذاب رو ببینید که توی دهانه آتشفشان قل قل می کنند. علاوه بر اون، توی این صحرا چشمه های آب گرم با رنگ های خیره کننده زرد، سبز و نارنجی هم وجود داره که به خاطر مواد معدنی حل شده در آب، این رنگ های عجیب و غریب رو به خودشون گرفتند.

مناظر فرازمینی و رنگ های بی نظیر: نقاشی طبیعت

قدم زدن توی داناکیل مثل راه رفتن روی یک سیاره دیگه است. زمین های پوشیده از نمک، سازندهای سنگی با رنگ های عجیب، و چشمه های اسیدی که بخار ازشون بلند میشه، یک منظره سورئال رو به وجود میارن. این همه رنگ و فرم، واقعاً کار طبیعت هست که از دل سخت ترین شرایط، زیباترین و عجیب ترین چیزها رو خلق می کنه.

اشکال حیات مقاوم: میکروب های فوق دوست دار گرما!

شاید فکر کنید توی داناکیل هیچ موجود زنده ای پیدا نمیشه، اما اشتباه می کنید! اینجا اشکال خاصی از حیات میکروبی پیدا شده که می تونند توی دماهای بسیار بالا و محیط های اسیدی زنده بمونند. این موجودات ریز، دانشمندان رو شگفت زده کردند و بهمون نشون می دهند که حیات چقدر منعطف و سرسخته.

اهمیت علمی و گردشگری: کشف ناشناخته ها

با همه شرایط سختی که داناکیل داره، اما به خاطر پدیده های زمین شناختی بی نظیرش، برای دانشمندان (مخصوصاً زمین شناسان و زیست شناسانی که روی موجودات افراطی تحقیق می کنند) و همچنین ماجراجویانی که دنبال تجربه های متفاوت هستند، یک مقصد فوق العاده است. سفر به داناکیل، مثل قدم گذاشتن به قلب زمین و دیدن نیروهای اولیه طبیعت از نزدیکه.

سایر صحراهای مهم و کمتر شناخته شده: زیبایی های پنهان آفریقا

آفریقا فقط به این چند صحرای بزرگ ختم نمیشه. این قاره پر از بیابان ها و مناطق نیمه خشک دیگه است که هر کدوم زیبایی ها و ویژگی های خاص خودشون رو دارند و می تونند برای هر طبیعت دوستی جذاب باشند.

صحرای لیبی: قلب خشک و سوزان آفریقا

صحرای لیبی، که بخشی از صحرای بزرگ آفریقا حساب میشه، از شرق لیبی تا بخش هایی از مصر و سودان امتداد داره. اینجا یکی از خشک ترین و بایرترین نقاط روی زمینه، با آب و هوای بی نهایت سخت و بدون هیچ رودخانه دائمی. توی این صحرا، می تونید از دشت های شنی و فلات های سنگی گرفته تا رشته کوه های دورافتاده و حتی یک صحرای سیاه رو ببینید که پر از میدان های آتشفشانی و سنگ های گدازه ایه. واقعاً یک منطقه بکر و دست نخورده است.

صحرای سفید مصر: تندیس های طبیعی گچی

صحرای سفید (White Desert) در مصر، یک منطقه کاملاً سورئال و دیدنیه. اینجا پر از سازندهای سنگی گچی بزرگه که باد و فرسایش، اون ها رو به شکل تندیس های عجیب و غریب و شبیه به قارچ یا حیوانات درآورده. تصور کنید یک دشت سفید که پر از مجسمه های طبیعیه! این صحرا در واقع بستر یک دریای باستانی بوده و وقتی خشک شده، لایه های رسوبی خودش رو به جا گذاشته. این پدیده، صحرای سفید رو به یک جاذبه گردشگری بی نظیر تبدیل کرده که واقعاً آدم رو به فکر فرو می بره.

دیگر مناطق بیابانی مهم

غیر از این ها، صحراهای دیگه ای مثل صحرای نوبیه در شمال شرقی سودان، یا مناطق نیمه خشک در سومالی و دیگر نقاط آفریقا هم وجود دارند که هر کدوم به نوعی بخشی از این حیاط خلوت طبیعت آفریقا محسوب می شوند. هر گوشه از این مناطق، داستانی از سازگاری و بقا رو در خودشون دارند.

حیات وحش و پوشش گیاهی صحراهای آفریقا: درس هایی از بقا و سازگاری

یکی از جذاب ترین جنبه های صحراهای آفریقا، حیات وحش و پوشش گیاهی اونهاست. این موجودات، واقعی ترین مثال های سازگاری و بقا در سخت ترین شرایط محیطی هستند. واقعاً چطور یک گیاه می تونه توی خشکی بی آب و علف زنده بمونه؟ یا یک حیوان، توی گرمای سوزان ظهر صحرا؟

استراتژی های بقا: هوشمندی طبیعت

گیاهان صحرا، برای بقا، ریشه های عمیقی دارند که به آب های زیرزمینی می رسند، یا برگ های کوچکی که تبخیر آب رو به حداقل می رسونند، یا حتی برگ هایی که آب رو ذخیره می کنند (مثل کاکتوس ها). حیوانات هم همینطور؛ خیلی هاشون شب زی هستند و روزها توی پناهگاه هاشون استراحت می کنند تا از گرمای شدید فرار کنند. بعضی هاشون توانایی فوق العاده ای توی ذخیره آب دارند، مثل شتر معروف. برخی هم روش های خلاقانه برای دفع گرما پیدا کرده اند، مثلاً روباه فنک با گوش های بزرگش، حرارت بدنش رو از دست می ده.

معرفی گونه های نمادین: از شتر تا فیل های صحرایی

توی صحراهای آفریقا، گونه های حیوانی و گیاهی خاصی زندگی می کنند که هر کدوم نمادی از بقا هستند:

• شتر: سلطان بی چون و چرای صحرا که می تونه بدون آب و غذا برای مدت طولانی سفر کنه.
• روباه فنک: کوچک ترین روباه دنیا با گوش های بزرگ که برای خنک نگه داشتن بدنش عالیه.
• انواع سوسمارها و مارها: که توی گرمای شدید فعالند و راه خودشون رو برای زندگی پیدا کرده اند.
• عقرب ها: شکارچیان شب زی صحرا.
• کرگدن سیاه و فیل های صحرایی: این فیل ها در صحرای نامیب یاد گرفته اند چطور آب رو توی تنه درختان پیدا کنند یا کیلومترها برای یافتن آب سفر کنند.
• ولویچیا میرابیلیس: گیاهی بی نظیر که تا ۲۰۰۰ سال عمر می کند و فقط دو برگ دارد.

این موجودات، نشون میدند که تنوع زیستی، حتی توی سخت ترین محیط ها هم وجود داره و باید ازشون محافظت کنیم.

چالش ها و حفاظت از حیاط خلوت های طبیعی آفریقا

با همه زیبایی ها و شگفتی هایی که صحراهای آفریقا دارند، این مناطق هم مثل بقیه اکوسیستم های دنیا، با چالش ها و تهدیدات جدی روبرو هستند. حفاظت از این حیاط خلوت های طبیعی، مسئولیت همه ماست.

تهدیدات: از تغییر اقلیم تا توسعه نامتوازن

یکی از بزرگ ترین تهدیدها، تغییرات اقلیمیه که باعث میشه خشکسالی ها شدیدتر و طولانی تر بشن و بیابان زایی افزایش پیدا کنه. فعالیت های انسانی هم مزید بر علت شده؛ استخراج معادن بدون برنامه، توسعه نامتوازن زیرساخت ها، و گردشگری بی رویه که به اکوسیستم های حساس آسیب می رسونه، از جمله این تهدیدات هستند. این فعالیت ها می تونند به راحتی تعادل شکننده این مناطق رو به هم بزنند.

تلاش های حفاظتی: پارک های ملی و مدیریت پایدار

خوشبختانه، دولت ها و سازمان های بین المللی دارند برای حفاظت از این مناطق تلاش می کنند. ایجاد پارک های ملی و مناطق حفاظت شده، یکی از مهم ترین این قدم هاست. توی این پارک ها، قوانین سختی برای حفاظت از حیات وحش و پوشش گیاهی وجود داره. علاوه بر اون، طرح های مدیریت آب و توسعه پایدار هم در حال اجرا هستند تا اطمینان حاصل بشه که مردم محلی هم از منابع صحرا بهره مند بشن، اما به طبیعت آسیبی نرسه.

مسئولیت جهانی: گنجینه ای برای نسل های آینده

صحرای آفریقا، با همه زیبایی ها و اسرارش، یک گنجینه طبیعی جهانیه که باید برای نسل های آینده حفظ بشه. مسئولیت ما اینه که با آگاهی بیشتر و حمایت از طرح های حفاظتی، به بقای این اکوسیستم های منحصر به فرد کمک کنیم. باید به یاد داشته باشیم که هر قسمت از این طبیعت، حتی صحراهای به ظاهر خشک، نقش مهمی در تعادل زیستی کره زمین دارند.

نتیجه گیری: صحرا، بیش از آنچه می پنداریم

در پایان سفرمون به دل صحراهای آفریقا، به این نتیجه می رسیم که این مناطق، فراتر از اون چیزی هستند که ما تصور می کنیم. اون ها نه فقط بیابان های خشک و بی جان، بلکه دنیایی از شگفتی، زیبایی، و مقاومت بی نظیر حیات هستند. از وسعت بی کران صحرای بزرگ آفریقا با تاریخچه اش که تا میلیون ها سال پیش می رسه، تا تپه های شنی هنرمندانه نامیب و گورستان درختان هزار ساله اش، از حیات پر جنب و جوش کالاهاری تا مناظر فرازمینی و رنگ های آتشین داناکیل، همه و همه نشون میدند که صحرای آفریقا واقعاً یک حیاط خلوت طبیعت بی نظیره.

این سفر به ما یاد داد که زندگی، راه خودش رو توی سخت ترین شرایط هم پیدا می کنه و زیبایی می تونه از دل خشکی و گرما هم جوانه بزنه. صحراها نمادی از انعطاف پذیری و سرسختی طبیعت هستند که درس های زیادی برای ما دارند. امیدواریم این مقاله تونسته باشه نگاه شما رو به صحراهای آفریقا تغییر بده و شما رو هم مثل ما، عاشق این سرزمین های شگفت انگیز و پر رمز و راز کنه.