صدور حکم رشد در صلاحیت کدام دادگاه است؟ (آخرین تغییرات ۱۴۰۳ در صلاحیت دادگاه صلح)

اگر به دنبال دریافت حکم رشد هستید، باید بدانید که بر اساس قانون جدید شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲، رسیدگی به دعوای اثبات رشد حالا در صلاحیت دادگاه صلح است. پس دیگر نیازی نیست به دادگاه خانواده بروید و این تغییر، مسیر شما را هموارتر و سریع تر می کند.

خیلی وقت ها پیش میاد که آدم حس می کنه اونقدر بزرگ شده که بتونه از پس کارهای خودش بربیاد، مخصوصاً وقتی پای پول و اموال در میونه. اما قانون، چارچوب های خودش رو داره و تا سن مشخصی، فرض بر اینه که شما برای مدیریت کامل اموالتون نیاز به کمک دارید. اینجا بحث «حکم رشد» مطرح میشه. شاید از خودتون پرسیده باشید که برای گرفتن همچین حکمی، اصلاً باید برید سراغ کدوم دادگاه؟ این سوالیه که برای خیلی ها پیش میاد و جوابش، مخصوصاً با تغییرات قانونی جدید، حسابی مهمه. پیدا کردن دادگاه درست، هم باعث میشه وقتتون هدر نره و هم پرونده تون بی خودی اینور و اونور ارجاع نشه. این مقاله قراره به زبان ساده و خودمانی، همه چیز رو در مورد صلاحیت دادگاه ها برای صدور حکم رشد بهتون بگه و روی تغییرات جدیدی که اتفاق افتاده، حسابی تأکید کنه تا راه رو گم نکنید و با خیال راحت، مسیر قانونی خودتون رو طی کنید.

حکم رشد چیست و چرا توی نظام حقوقی ایران مهمه؟

شاید براتون سوال باشه که اصلاً این «حکم رشد» چیه و چرا باید بریم دنبالش. توی قانون ما، آدما تا قبل از رسیدن به یه سن مشخص، نمی تونن هر تصرفی رو توی اموال و حقوق مالیشون انجام بدن. به این میگن نداشتن «اهلیت قانونی». حالا اگه یه نفر به ۱۸ سال تمام شمسی رسیده باشه یا دادگاه براش حکم رشد صادر کنه، اون موقع میگن «رشید» شده و دیگه می تونه خودش از پس کارهای مالیش بربیاد. در واقع، رشد یعنی اینکه شما از نظر فکری و عقلی اونقدر توانایی داشته باشید که بتونید امور مالیتون رو به خوبی مدیریت کنید و صلاح و مصلحت خودتون رو تشخیص بدید.

تعریف قانونی رشد و بلوغ و فرقشون

ما توی حقوق ایران دو تا مفهوم داریم: «بلوغ» و «رشد». بلوغ یه مسئله شرعیه و به سن جسمی مربوط میشه. برای دخترا، ۹ سال تمام قمری و برای پسرا، ۱۵ سال تمام قمری. اما «رشد» یه چیز دیگه ست و به توانایی عقلی و فکری برای مدیریت امور مالی ربط داره. قانون مدنی ما، اصل رو بر این میذاره که هر کی به ۱۸ سال تمام شمسی رسیده، دیگه رشده و میتونه از پس کارهای مالیش بربیاد. اما اگه کسی سنش کمتر از ۱۸ سال باشه ولی حس می کنه عقلش کامله و میتونه اموالش رو اداره کنه، اینجا حکم رشد به کارش میاد. اون موقع دیگه لازم نیست منتظر بمونه تا ۱۸ سالش بشه.

چرا حکم رشد اینقدر ضروریه؟

فکر کنید یه ارثی به شما رسیده یا مثلاً می خواید یه حسابی توی بانک باز کنید و خودتون پولهاتون رو مدیریت کنید. یا شاید می خواید یه ملک کوچیک بخرید یا بفروشید. اگه سن شما زیر ۱۸ سال باشه و حکم رشد نداشته باشید، این کارها رو نمی تونید به تنهایی انجام بدید و باید ولی یا قیم شما (پدر، پدربزرگ پدری یا کسی که دادگاه تعیین کرده) این کارها رو براتون انجام بده. حکم رشد یه جورایی به شما آزادی عمل میده که خودتون سرنوشت مالیتون رو تو دست بگیرید و نشون میده که شما اونقدر پخته شدید که از پس این مسئولیت ها بربیاید. پس کارکردش واقعاً مهمه برای استقلال مالی افراد قبل از رسیدن به سن ۱۸ سالگی.

حکم رشد و گواهی رشد؛ فرقی هم دارن؟

توی گفتگوهای روزمره و حتی گاهی توی متون حقوقی، ممکنه کلمات حکم رشد و گواهی رشد رو به جای هم بشنوید. در عمل، وقتی از گواهی رشد حرف می زنیم، منظور همون حکم قطعی دادگاه هست که نشون میده یه نفر قبل از رسیدن به ۱۸ سال تمام شمسی، توانایی اداره امور مالیش رو داره. یعنی این دوتا کلمه، معمولاً به یک مفهوم واحد اشاره می کنند و لازم نیست نگران باشید که فرق خاص و پیچیده ای بینشون باشه. مهم اینه که شما یه سند رسمی و قانونی از دادگاه داشته باشید که نشون دهنده این توانایی شماست.

صلاحیت دادگاه ها برای رسیدگی به دعوای صدور حکم رشد (مهمترین بخش)

حالا رسیدیم به مهمترین بخش قضیه؛ اینکه برای گرفتن حکم رشد، دقیقاً باید به کدوم دادگاه مراجعه کنیم؟ اینجاست که باید حسابی حواستون رو جمع کنید، چون قوانین تازه تغییر کرده و خیلی ها ممکنه هنوز از این تغییرات خبر نداشته باشن.

صلاحیت کنونی و غالب: دادگاه صلح (با تاکید بر قانون جدید ۱۴۰۲)

خبر خوب اینه که با قانون جدید شوراهای حل اختلاف که مصوب ۱۴۰۲ هست، یه تغییر بزرگ و اساسی توی صلاحیت دادگاه ها برای رسیدگی به پرونده های اثبات رشد اتفاق افتاده. این تغییر برای شما که متقاضی حکم رشد هستید، یعنی اینکه دیگه لازم نیست برید سراغ دادگاه خانواده، بلکه مسیرتون خیلی مستقیم تر و ساده تر شده.

معرفی قانون شوراهای حل اختلاف جدید (مصوب ۱۴۰۲) و ماده ۵ آن

قبل از این قانون، دعوای اثبات رشد در صلاحیت دادگاه خانواده بود. اما قانون شوراهای حل اختلاف جدید اومده و برای اینکه بار پرونده های دادگاه ها رو کم کنه و رسیدگی ها رو سریع تر کنه، یک سری از دعاوی رو به دادگاه صلح منتقل کرده. یکی از مهمترین این دعاوی، همین «اثبات رشد» هست. ماده ۵ این قانون صراحتاً مشخص کرده که این دعوا حالا در صلاحیت دادگاه صلح قرار می گیره. این یعنی یه تغییر کاملاً قانونی و رسمی که از سال ۱۴۰۲ لازم الاجرا شده.

با تصویب قانون جدید شوراهای حل اختلاف در سال ۱۴۰۲، رسیدگی به دعوای «اثبات رشد» به طور کامل از صلاحیت دادگاه خانواده خارج و به دادگاه صلح واگذار شده است.

تشریح صریح انتقال دعوای اثبات رشد به دادگاه صلح

بگذارید خیلی واضح بگم: اگه تا الان فکر می کردید برای گرفتن حکم رشد باید برید دادگاه خانواده، این فکر رو از سرتون بیرون کنید! الان مرجع صالح و قانونی، فقط و فقط دادگاه صلح هست. این تصمیم برای این گرفته شده که شما بتونید سریع تر به خواسته تون برسید و پرونده تون توی یه مرجع تخصصی تر و با تشریفات کمتر بررسی بشه. پس یادتون نره، وقتی می خواید دادخواست بدید، حتماً دادگاه صلح رو به عنوان مرجع رسیدگی کننده انتخاب کنید.

توضیح وضعیت نصاب مالی (۱۰۰ میلیون تومان) برای دعاوی مرتبط با اثبات رشد

ممکنه اینجا یه سوال براتون پیش بیاد که آیا این دادگاه صلح نصاب مالی هم داره؟ توی قانون جدید شوراهای حل اختلاف، خیلی از دعاوی مالی تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان به دادگاه صلح سپرده شده. اما در مورد دعوای اثبات رشد، وضعیت کمی فرق می کنه. خود دعوای اثبات رشد یک دعوای غیرمالی محسوب میشه. یعنی مستقیماً به پول ربط نداره، بلکه به وضعیت حقوقی و اهلیت شما برمی گرده. بنابراین، برای خود دعوای اثبات رشد، اون نصاب ۱۰۰ میلیون تومان مطرح نیست و در هر صورت، این دعوا در صلاحیت دادگاه صلح قرار داره. اون نصاب برای دعاوی مالی دیگه ای هست که ممکنه همراه با اثبات رشد مطرح بشن یا از دل اون بیرون بیان، نه برای خود اثبات رشد.

مزایای طرح دعوا در دادگاه صلح

اینکه دعوای اثبات رشد به دادگاه صلح منتقل شده، خودش کلی مزیت داره. اول از همه اینکه، معمولاً پرونده ها توی دادگاه صلح با سرعت بیشتری رسیدگی میشن. دلیلش هم اینه که دادگاه های صلح برای رسیدگی به پرونده های با حجم کمتر و پیچیدگی پایین تر طراحی شدن. دوم، تشریفات اداری و قضایی کمتری داره. یعنی کمتر توی پیچ و خم های اداری گیر می کنید. و سوم، دسترسی آسان تر به این دادگاه ها، که باعث میشه فرایند برای شما راحت تر طی بشه. خلاصه، این تغییر به نفع متقاضیان بوده.

صلاحیت سابق: دادگاه خانواده (قبل از تغییرات و موارد استثنائی)

قبل از اینکه قانون شوراهای حل اختلاف جدید پا به میدان بذاره، همه پرونده های مربوط به حکم رشد توی دادگاه خانواده بررسی می شد. برای همین اگه از وکیلا یا افراد قدیمی تر بپرسید، ممکنه هنوز هم اسم دادگاه خانواده رو ببرن که کاملاً هم حق دارن، چون تا همین اواخر اینجوری بود.

چرا قبلاً دادگاه خانواده مرجع صالح بود؟

دادگاه خانواده چون مسئول رسیدگی به تمام امور مربوط به احوال شخصیه و خانواده بود، طبیعتاً پرونده هایی مثل رشد هم جزو صلاحیتش به حساب می اومد. رشد هم بالاخره یه جورایی به وضعیت حقوقی و اهلیت افراد توی خانواده مربوط میشه. پس اون موقع منطقی بود که دادگاه خانواده این پرونده ها رو بررسی کنه و کسی هم اعتراضی نداشت.

بررسی دقیق و مستند موارد استثنائی

همونطور که بالاتر هم گفتیم، با قانون جدید ۱۴۰۲، دعوای اثبات رشد به طور کامل به دادگاه صلح منتقل شده و دیگه هیچ استثنائی برای اینکه خود دعوای اثبات رشد به دادگاه خانواده بره، وجود نداره. یعنی اگر شما فقط می خواهید حکم رشد بگیرید، بدون هیچ شک و شبهه ای، مرجعتان دادگاه صلح است و نه دادگاه خانواده. پس خیالتان راحت باشد که برای این مورد خاص، دیگر درگیر استثنائات و پیچیدگی ها نمی شوید و مسیر مشخصی دارید. البته این نکته را فراموش نکنید که همیشه برای اطمینان بیشتر، مشورت با یک وکیل متخصص به شدت توصیه می شود.

صلاحیت محلی: دادگاه محل اقامت متقاضی حکم رشد

خب، حالا که فهمیدیم باید بریم دادگاه صلح، این سوال پیش میاد که کدوم دادگاه صلح؟ مثلاً اگه توی تهران زندگی می کنم، باید برم دادگاه صلح تهران، یا اگه توی شیراز هستم دادگاه صلح شیراز؟ جواب خیلی ساده ست: شما باید به دادگاه صلح محل اقامت خودتون مراجعه کنید. یعنی هر جایی که شما به طور دائم اونجا زندگی می کنید و نشونی اونجا توی شناسنامه یا مدارکتون ثبت شده، همونجا مرجع صالح محلی برای رسیدگی به پرونده شماست. اگه متقاضی حکم رشد، ولی یا قیم داره و پرونده به نحوی به اون ها مرتبطه، در مواردی ممکنه دادگاه محل اقامت ولی یا قیم هم ملاک قرار بگیره، اما اصل بر محل اقامت خود متقاضیه.

شرایط قانونی و عمومی برای درخواست صدور حکم رشد

برای اینکه دادگاه اصلاً به درخواست شما برای صدور حکم رشد رسیدگی کنه و شانس گرفتن این حکم رو داشته باشید، باید یه سری شرایط اولیه رو داشته باشید. این شرایط خیلی هم پیچیده نیستن و بیشتر به وضعیت خود شما برمی گردن:

1. رسیدن به سن بلوغ شرعی: اول از همه، شما باید به سن بلوغ شرعی رسیده باشید. یعنی برای دخترا ۹ سال تمام قمری و برای پسرا ۱۵ سال تمام قمری. اگه هنوز به این سن نرسیدید، پرونده شما اصلاً قابل بررسی نیست.
2. اثبات توانایی عقلی و فکری برای اداره امور مالی: این مهمترین شرطه! شما باید بتونید به دادگاه ثابت کنید که از نظر عقلی و فکری، اونقدر پخته شدید که می تونید از پس کارهای مالی خودتون بربیاید. یعنی تشخیص بدید چی به نفعتونه و چی به ضررتون، قرارداد بخونید، خرید و فروش انجام بدید و خلاصه مثل یه آدم بالغ و با درایت، اموالتون رو مدیریت کنید. دادگاه این موضوع رو با کمک پزشکی قانونی و سوالاتی که قاضی از شما می پرسه، بررسی می کنه.
3. عدم رسیدن به سن ۱۸ سال تمام شمسی: اینم که دیگه روشنه. اگه ۱۸ سالتون تموم شده باشه، قانون شما رو رشید فرض می کنه و دیگه نیازی به حکم رشد ندارید، مگر اینکه خدای نکرده دچار جنون یا سفاهت شده باشید که اون بحثش جداست. پس حکم رشد برای اونایی صادر میشه که بین سن بلوغ تا ۱۸ سالگی قرار دارن.

مراحل گام به گام دریافت حکم رشد از دادگاه صلح

حالا که با شرایط آشنا شدید، بیایید ببینیم از کجا باید شروع کنیم و قدم به قدم چطور میشه حکم رشد رو از دادگاه صلح گرفت. این مراحل رو با دقت دنبال کنید تا کارتون سریع و درست پیش بره:

تهیه و تنظیم دادخواست صدور حکم رشد

اولین قدم، تنظیم یه دادخواست رسمی هست. دادخواست مثل یه نامه رسمی به دادگاهه که توش ازشون می خواید براتون حکم رشد صادر کنن. توی این دادخواست باید مشخصات خودتون (خواهان)، و مشخصات ولی قهری یا قیم (خوانده) رو بنویسید و البته اگر ولی و قیم نداشتید، مدعی العموم (دادستان) به عنوان خوانده مطرح میشه. خیلی مهمه که توی بخش خواسته، صریحاً بنویسید تقاضای صدور حکم رشد و توی بخش توضیحات، دلیل درخواستتون رو به زبان ساده و منطقی توضیح بدید. حتماً توی دادخواستتون، مرجع صالح رو ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر/مجتمع] ذکر کنید و به ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی استناد کنید.

ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

بعد از اینکه دادخواستتون رو آماده کردید، باید اون رو ثبت کنید. این کار دیگه مثل قدیم نیست که مستقیم برید دادگاه. الان همه کارها از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشه. این دفاتر توی بیشتر شهرها وجود دارن. مدارک شناساییتون و دادخواست رو به این دفاتر می برید، اونها دادخواست شما رو توی سیستم ثبت می کنن و یه کد رهگیری بهتون میدن. یادتون باشه قبل از ثبت، هزینه های دادرسی رو هم باید همونجا پرداخت کنید.

فرآیند ارجاع به پزشکی قانونی

وقتی دادخواست شما ثبت شد، دادگاه برای اینکه مطمئن بشه شما واقعاً توانایی اداره امور مالیتون رو دارید، معمولاً شما رو به پزشکی قانونی ارجاع میده. پزشکی قانونی اینجا مثل یه کارشناس عمل می کنه. ممکنه باهاتون مصاحبه کنن، سوالاتی بپرسن یا حتی آزمایش های روانشناختی ساده ای انجام بدن تا وضعیت ذهنی و عقلی شما رو برای تشخیص مصلحت مالی بررسی کنن. بعد از بررسی، نظر کارشناسی خودشون رو به دادگاه اعلام می کنن. نگران نباشید، قرار نیست کار پیچیده ای انجام بدید، بیشتر برای ارزیابی کلیه.

جلسه رسیدگی دادگاه صلح و سوالات احتمالی قاضی

بعد از اعلام نظر پزشکی قانونی، دادگاه یه جلسه رسیدگی تعیین می کنه و تاریخ و ساعت اون رو به شما ابلاغ می کنه. توی این جلسه، قاضی محترم با شما صحبت می کنه و یه سری سوال می پرسه. این سوالات برای اینه که قاضی خودش هم از نزدیک ببینه شما چقدر باهوشید و چقدر می تونید امور مالیتون رو اداره کنید. سوالات می تونه خیلی متنوع باشه، مثلاً:

• تاریخ تولد دقیق شما چیه؟ (روز، ماه، سال)
• الان قیمت دلار یا سکه چقدره؟
• مفهوم تورم رو می دونید؟
• اگه مقدار زیادی پول داشته باشید، باهاش چیکار می کنید؟
• چطور معامله می کنید؟ (مثلاً یه ماشین یا ملک)
• نوسانات قیمت توی بازار رو دنبال می کنید؟
• این حکم رشد رو برای چه کاری می خواید؟
• اسم رئیس جمهور، رهبر یا رئیس مجلس چیه و هر کدوم چه وظایفی دارن؟

هدف قاضی از این سوالات، سنجش میزان درایت و آگاهی شما از مسائل روز و خصوصاً مسائل اقتصادیه تا مطمئن بشه شما واقعاً رشید هستید.

صدور رای دادگاه و چگونگی ابلاغ و اجرای آن

اگه قاضی با توجه به نظر پزشکی قانونی و جوابی که به سوالاتش دادید، قانع بشه که شما رشید هستید و می تونید از پس کارهای مالیتون بربیاید، حکم رشد شما رو صادر می کنه. این حکم به شما ابلاغ میشه و از اون به بعد، شما رسماً از نظر قانون رشید شناخته میشید و می تونید در اموال و امور مالی خودتون تصرف کنید. اگر اموالتون دست ولی یا قیم بوده، اون ها موظفن اموال رو به شما تحویل بدن. یادتون باشه، این حکم یه گام بزرگ برای استقلال مالی شماست.

مدارک لازم جهت ارائه به دادگاه صلح برای درخواست حکم رشد

برای اینکه پرونده تون بدون دردسر پیش بره و نیازی به رفت و آمد اضافه نداشته باشید، حتماً تمام مدارک زیر رو از قبل آماده کنید و همراه خودتون به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ببرید:

• شناسنامه و کارت ملی متقاضی: اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی خودتون.
• فرم تکمیل شده دادخواست صدور حکم رشد: همون فرمی که قبلاً آماده کردید و توی اون آدرس دادگاه صلح رو به عنوان مرجع صالح ذکر کردید.
• رسید پرداخت هزینه های دادرسی: این هزینه ها رو همونجا توی دفاتر خدمات قضایی پرداخت می کنید.
• استشهادیه محلی و شهود: یه برگه که توش چند نفر از آشناها، همسایه ها یا معلم هاتون شهادت بدن که شما از نظر فکری و عقلی توانایی مدیریت کارهای مالیتون رو دارید. این استشهادیه باید توسط چند نفر که شما رو می شناسن امضا بشه و بهتره اثر انگشت هم داشته باشه. توی جلسه دادگاه هم ممکنه از این شهود خواسته بشه بیان و شهادتشون رو تایید کنن.
• سایر مستندات (در صورت وجود): هر مدرکی که نشون بده شما توانایی اداره امور مالیتون رو دارید، مثلاً مدارکی که نشون بده شما مشغول کار یا کسب و کاری هستید یا قبلاً مسئولیت های مالی رو به عهده گرفتید (البته این مورد اختیاریه و ممکنه همیشه لازم نباشه).

نمونه دادخواست صدور حکم رشد (به روز شده برای دادگاه صلح)

برای اینکه تصویر واضح تری از نحوه تنظیم دادخواست داشته باشید، یک نمونه ساده و به روز شده رو اینجا براتون میاریم. حتماً مشخصات خودتون و بقیه موارد رو با دقت و طبق واقعیت پر کنید و یادتون باشه که مرجع رسیدگی کننده، دادگاه صلح هست.

خواهان: [نام و نام خانوادگی متقاضی، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، محل اقامت، شماره تماس]
خوانده: 
۱. مدعی العموم (دادستان محترم عمومی و انقلاب [نام شهر])
۲. ولی قهری/قیم: [نام و نام خانوادگی ولی قهری (پدر/جد پدری) یا قیم، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، محل اقامت، شماره تماس]
خواسته: تقاضای صدور حکم رشد و اثبات اهلیت مالی

ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر/مجتمع قضایی]
با سلام و احترام،

به استحضار می رساند اینجانب [نام متقاضی] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی] متولد [تاریخ تولد دقیق]، بر اساس مدارک سجلی پیوست، در حال حاضر [سن دقیق] ساله هستم و به سن بلوغ شرعی رسیده ام.
همانطور که مستحضرید، بر اساس ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، سن رشد برای تصرف در امور مالی، ۱۸ سال تمام شمسی تعیین شده است، مگر اینکه فرد قبل از این سن بتواند رشد و توانایی خود را در اداره امور مالی به اثبات برساند.
اینجانب با توجه به شرایط سنی و فکری کنونی، به حول و قوه الهی و به گواهی افرادی که اینجانب را می شناسند (استشهادیه پیوست)، از رشد کافی و توانایی تشخیص صلاح و فساد در امور مالی خود برخوردار بوده و می توانم شخصاً نسبت به اداره اموال و تصدی امور مالی و اقتصادی خویش اقدام نمایم.
با عنایت به مراتب فوق و با استناد به تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم رشد و اثبات اهلیت مالی اینجانب را از محضر محترم دادگاه صلح [نام شهر/مجتمع قضایی] مورد استدعاست.

مدارک و مستندات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی متقاضی
۲. استشهادیه محلی پیوست
۳. [در صورت وجود: سایر مدارک و مستندات مرتبط که توانایی مالی را اثبات کند]

با تشکر و احترام
[امضای متقاضی]
[تاریخ]

نکات حقوقی تکمیلی و سوالات متداول پیرامون حکم رشد

گرفتن حکم رشد ممکنه در نگاه اول ساده به نظر بیاد، ولی ریزه کاری های حقوقی خودش رو داره. دونستن این نکات کمکتون می کنه که با دید بازتری سراغ این قضیه برید و کمتر دچار ابهام بشید.

تفاوت حکم رشد با مفاهیم سفه و جنون

گاهی ممکنه اصطلاحاتی مثل سفه یا جنون رو در کنار حکم رشد بشنوید. اینها اصلاً با رشد و بلوغ فرق دارن. جنون یعنی کسی که به دلیل اختلالات روانی، عقلش رو از دست داده و توانایی درک و تصمیم گیری نداره. سفه (یا سفیه) هم به کسی میگن که عقلش کمه و نمی تونه اموال خودش رو به شکل منطقی مدیریت کنه و معمولاً پولش رو به هدر میده. این افراد رو محجور میگن و نیاز به ولی یا قیم دارن. حکم رشد دقیقاً برای حالتیه که شما از نظر فکری سالم و توانمندید، اما فقط از نظر سنی هنوز به ۱۸ سال نرسیدید.

موارد بی نیازی از اخذ حکم رشد

شاید این سوال براتون پیش بیاد که اصلاً کی به این حکم نیازی نیست؟ جوابش خیلی ساده ست: اگه شما ۱۸ سال تمام شمسی رو رد کرده باشید، قانون فرض رو بر این میذاره که شما رشید هستید و دیگه احتیاجی به گرفتن حکم رشد ندارید. مگه اینکه دادگاه بر اثر یه دعوای خاص، سفه یا جنون شما رو ثابت کرده باشه که اون بحثش کاملاً فرق می کنه.

طرفین دعوای اثبات رشد چه کسانی هستند؟

توی هر دعوای حقوقی، دو طرف داریم: خواهان (کسی که دعوا رو مطرح می کنه) و خوانده (کسی که دعوا علیه اون مطرح میشه). در دعوای اثبات رشد، خواهان خود متقاضی (یعنی شما) هستید. اما خوانده می تونه یکی از این موارد باشه:

• ولی قهری: یعنی پدر یا جد پدری شما. اگه اونها در قید حیات باشن و ولایتشون بر شما جاری باشه، دادخواست باید به طرفیت اونها مطرح بشه.
• قیم: اگه نه پدر و نه جد پدری داشته باشید یا ولایتشون به هر دلیلی ساقط شده باشه و دادگاه برای شما قیم تعیین کرده باشه، دعوا باید به طرفیت قیم مطرح بشه.
• مدعی العموم (دادستان): اگه هیچ کدوم از موارد بالا وجود نداشته باشن (نه ولی و نه قیم)، دادخواست باید به طرفیت مدعی العموم (یعنی دادستان عمومی و انقلاب محل اقامتتون) مطرح بشه.

این خیلی مهمه که طرف دعوا رو درست مشخص کنید، چون اشتباه در این مورد می تونه پرونده شما رو با مشکل روبرو کنه.

اختیارات و توانایی های فرد پس از دریافت حکم رشد

وقتی حکم رشد رو گرفتید، یه جورایی کلید طلایی خیلی از کارها به دستتون میاد. مهمترین اختیاراتی که پیدا می کنید شامل این موارد میشه:

• تصرف در اموال و امور مالی: می تونید حساب بانکی باز کنید، پول و دارایی هاتون رو مدیریت کنید، خرید و فروش انجام بدید، قرارداد ببندید و خلاصه، هر تصرف مالی رو که صلاح بدونید، انجام بدید.
• امور مالی مربوط به ارث: اگه ارثی بهتون رسیده، دیگه می تونید خودتون مستقیماً اون رو اداره کنید و نیازی به ولی یا قیم برای این کار نیست.
• بعضی از امور غیرمالی: البته اصلی ترین کارکرد حکم رشد برای امور مالیه، اما ممکنه در بعضی از امور غیرمالی هم بهتون آزادی عمل بده.

به طور خلاصه، شما دیگه مثل یه فرد بالغ و کامل می تونید مسئولیت های مالیتون رو به عهده بگیرید.

مواردی که حکم رشد در آن ها تاثیری ندارد

حواستون باشه که این حکم رشد، یه چوب جادو نیست که همه کارا رو انجام بده و شما رو از همه قوانین مربوط به سن آزاد کنه! یه سری کارها هستن که حتی با داشتن حکم رشد هم نمی تونید انجام بدید و باید تا رسیدن به سن قانونی خودشون صبر کنید. مثلاً:

• گرفتن گواهینامه رانندگی: برای گواهینامه رانندگی، سن مشخصی در قانون هست که حکم رشد اثری روی اون نداره.
• ازدواج دختر: برای ازدواج دختر، علاوه بر سن بلوغ، اذن پدر یا جد پدری (در صورت باکره بودن) لازمه و حکم رشد این شرط رو حذف نمی کنه.
• حضانت فرزند: برای حضانت فرزند، باز هم سن و شرایط خاصی وجود داره که حکم رشد شما رو از اون ها بی نیاز نمی کنه.

پس مهم اینه که بدونید حکم رشد عمدتاً برای امور مالی هست.

آیا برای اثبات رشد نیاز به وکیل است؟

همونطور که دیدید، با اینکه سعی کردیم همه چیز رو ساده توضیح بدیم، ولی کارهای حقوقی همیشه پیچیدگی های خودشون رو دارن. تغییرات جدید در قانون شوراهای حل اختلاف، نحوه تنظیم صحیح دادخواست، مراحل پزشکی قانونی و سوالات قاضی، همه و همه نشون میدن که داشتن یه وکیل باتجربه چقدر می تونه بهتون کمک کنه. وکیل متخصص می تونه مطمئن بشه که مدارکتون کامله، دادخواستتون درست تنظیم شده، و شما برای جلسه دادگاه آمادگی لازم رو دارید. البته اجباری به گرفتن وکیل نیست، ولی برای اینکه کارتون بی دردسر و سریع پیش بره، مشورت با وکیل متخصص به شدت توصیه میشه.

آیا می توان به رای دادگاه صلح اعتراض کرد؟

در مورد رای دادگاه صلح برای حکم رشد، اصولاً امکان اعتراض و تجدیدنظرخواهی وجود داره. یعنی اگه به هر دلیلی رای صادر شده به نفع شما نبود یا شما به اون اعتراض داشتید، می تونید توی مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای)، درخواست تجدیدنظرخواهی بدید. این درخواست توی دادگاه تجدیدنظر استان بررسی میشه. البته قانون شوراهای حل اختلاف ۱۴۰۲ یک سری از احکام دادگاه صلح رو قطعیت بخشیده، اما در مورد دعوای اثبات رشد که یک دعوای غیرمالی محسوب میشه، تجدیدنظرخواهی به دادگاه تجدیدنظر استان معمولاً پذیرفته میشه. با این حال، حتماً با یه وکیل مشورت کنید تا از جزئیات و محدودیت های احتمالی مطمئن بشید.

نتیجه گیری

همونطور که دیدیم، «حکم رشد» یه ابزار حقوقی قدرتمنده که به شما کمک می کنه قبل از رسیدن به ۱۸ سالگی، زمام امور مالی خودتون رو به دست بگیرید و استقلال پیدا کنید. اما نکته کلیدی اینجاست که با قانون جدید شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲، مسیر گرفتن این حکم عوض شده. حالا دیگه مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای اثبات رشد، دادگاه صلح هست و نه دادگاه خانواده. این تغییر، هم باعث سرعت بیشتر میشه و هم پیچیدگی های اداری رو کمتر می کنه.

پس اگه شما یا اطرافیانتون قصد گرفتن حکم رشد رو دارید، حتماً این اطلاعات به روز رو به خاطر داشته باشید. با آماده کردن مدارک لازم، تنظیم صحیح دادخواست و مراجعه به دادگاه صلح محل اقامتتون، می تونید این مسیر رو با موفقیت طی کنید. یادتون نره که برای اطمینان بیشتر و دوری از هرگونه خطا، مشورت با یه وکیل متخصص در امور خانواده و حقوقی، می تونه کمک بزرگی بهتون بکنه تا قدم هاتون رو محکم تر و مطمئن تر بردارید و به اون استقلال مالی که مدنظرتونه، برسید.