عقد مضاربة نمونه قرارداد مضاربه

اگه بخوایم خیلی ساده بگیم، عقد مضاربه یک راه هوشمندانه برای همکاریه؛ جایی که یکی پولشو میاره و اون یکی با تجربه اش کار و کاسبی راه میندازه و سودی که به دست میاد رو با هم تقسیم می کنن. اینطوری، هم سرمایه ها راکد نمی مونن و هم اونایی که ایده و تخصص دارن، فرصت فعالیت پیدا می کنن.

راستش رو بخواید، این روزها که پیدا کردن یه راه مطمئن برای سرمایه گذاری یا شروع یه کسب وکار حسابی دغدغه شده، «عقد مضاربه» می تونه یه گزینه خیلی جذاب باشه. فکرش رو بکنید، یه نفر سرمایه داره ولی وقت یا تخصص کار کردن باهاش رو نداره. از اون طرف، یه نفر دیگه کلی ایده و تجربه تو یه حوزه خاص داره، ولی جیبش خالیه. اینجاست که مضاربه مثل یه پل محکم، این دو تا رو به هم وصل می کنه.

توی این مقاله، قرار نیست فقط چند تا ماده قانونی خشک و خالی رو از حفظ بخونیم. نه! می خوایم از سیر تا پیاز عقد مضاربه رو با هم بررسی کنیم؛ از اینکه اصلاً چی هست و چه فرقی با بقیه قراردادها داره، تا اینکه چطور یه نمونه قرارداد مضاربه بنویسیم که هم خیال مالک راحت باشه و هم عامل با دل قرص کارشو شروع کنه. می خوایم کاری کنیم که شما چه سرمایه گذار باشید، چه کسی که دنبال سرمایه اس و چه حتی یه دانشجوی حقوق که دنبال اطلاعات کامله، بتونید با خیال راحت و با چشم باز، وارد این بازی تجاری بشید و از چالش های احتمالی هم دوری کنید.

درک عمیق عقد مضاربه: یه همکاری برد-برد

قبل از اینکه بریم سراغ جزئیات تنظیم قرارداد، لازمه حسابی با روح و روان عقد مضاربه آشنا بشیم. اصلاً این قرارداد از کجا اومده و هدفش چیه؟

تعریف جامع مضاربه (حقوقی و فقهی)

اگه بخوایم از نظر لغوی بررسی کنیم، «مضاربه» از ریشه «ضَرب» میاد، به معنی سفر کردن و تجارت کردن. یعنی چی؟ یعنی سرمایه رو به حرکت درمیاری و باهاش تجارت می کنی. از نظر اصطلاحی و توی دنیای حقوقی و فقهی ما، عقد مضاربه یعنی یه قرارداد که توش یه نفر (صاحب سرمایه یا مالک) پولش رو میده به یه نفر دیگه (عامل یا مضارب) تا باهاش تجارت کنه و هر سودی که به دست اومد رو به نسبت مشخصی بین خودشون تقسیم کنن.

قانون مدنی ما هم که برگرفته از فقه اسلامیه، توی ماده ۵۴۶ خیلی قشنگ و کوتاه تعریفش کرده: «مضاربه عقدی است که به موجب آن احد متعاملین سرمایه می دهد با قید اینکه طرف دیگر با آن تجارت کرده و در ربح شریک باشد.» به همین سادگی! پس ببینید، هدف اصلی کاملاً روشنه: تجارت با سرمایه دیگری و تقسیم سود.

ارکان اصلی عقد مضاربه: ستون های قرارداد شما

هر ساختمونی یه سری ستون داره که سرپا نگه اش می داره، عقد مضاربه هم همینطوره. برای اینکه قراردادتون معتبر و صحیح باشه، باید حواستون به این چهار تا رکن اصلی باشه:

1. مالک (رب المال): صاحب سرمایه

   مالک همون کسیه که پول رو میاره وسط. بدون سرمایه، مضاربه ای هم در کار نیست. این فرد یا شرکت، هدفش اینه که با پولش یه سودی به دست بیاره، بدون اینکه خودش مستقیم وارد گود تجارت بشه.

2. مضارب (عامل): بازوی اجرایی تجارت

   مضارب، اون آدم زرنگ و با تجربه ایه که تخصص و دانش تجارت رو داره. سرمایه رو میگیره و باهاش تجارت می کنه. در واقع، مغز متفکر و بازوی اجرایی این همکاریه. مسئولیت سود و زیان تجاری اولیه به عهده مالک و اجرای صحیح تجارت به عهده مضاربه.

3. سرمایه: شرط نقدی بودن!

   اینجا یه نکته خیلی مهم داریم! طبق ماده ۵۴۷ قانون مدنی، سرمایه مضاربه باید حتماً «وجه نقد» باشه. یعنی چی؟ یعنی نمی تونید یه زمین، یه ماشین، یا حتی چک مدت دار و طلب رو به عنوان سرمایه مضاربه حساب کنید. چرا؟ چون هدف مضاربه، تجارت با پوله و وقتی سرمایه نقد نباشه، ماهیت عقد ممکنه تغییر کنه و دیگه مضاربه نباشه. این اشتباه رو خیلی ها می کنن، پس حسابی حواستون باشه.

4. سود: باید مشاع باشه، نه ثابت!

   سود هم باید یه جوری تعیین بشه که هر دو طرف توی اون شریک باشن. قانون می گه (ماده ۵۴۸) سهم هر کدوم از «سود خالص»، باید به صورت «جزء مشاع» از کل تعیین بشه. یعنی چی؟ یعنی مثلاً نصف سود، یک سوم سود یا ۴۰ درصد سود. به هیچ عنوان نباید مبلغ ثابت یا درصد صد در صدی تعیین بشه. مثلاً نمی تونید بگید: «ماهی ۱۰ میلیون تومان سود ثابت برای مالک» یا «کل سود برای مضارب». چون این با روحیه مضاربه که تقسیم سود و ریسک هست، منافات داره و ممکنه قرارداد رو باطل کنه.

5. تجارت: حوزه فعالیت

   موضوع مضاربه، حتماً باید «تجارت» باشه. یعنی خرید و فروش. نمی تونید برای تولید، خدمات یا کارهای ساختمانی، مضاربه کنید. البته این تجارت می تونه تو حوزه های مختلف مثل خرید و فروش کالا، سهام و… باشه، ولی باید ماهیت تجاری داشته باشه.

ماهیت حقوقی عقد مضاربه: جایز بودن یعنی چه؟

یکی از مهمترین ویژگی های عقد مضاربه اینه که یک «عقد جایز» محسوب میشه. این یعنی چی؟ یعنی هر کدوم از طرفین (هم مالک و هم مضارب) هر وقت بخوان، می تونن قرارداد رو فسخ کنن. برخلاف عقود «لازم» که با امضا دیگه راه برگشتی نیست و طرفین ملتزم به تعهداتشون هستن، تو مضاربه دستشون بازتره.

ببینید، حتی اگه توی قرارداد مدت زمان مشخصی هم برای مضاربه بنویسید (مثلاً یک سال)، باز هم این قرارداد جایز می مونه و هیچ کدوم از طرفین رو مجبور نمی کنه تا آخر مدت بمونن. البته این به این معنی نیست که می تونید هر وقت دلتون خواست بدون هیچ دلیلی فسخ کنید. فسخ باید با رعایت انصاف و اطلاع رسانی باشه تا به طرف مقابل ضرر نرسه.

موارد دیگه ماهیت مضاربه:

• عقد عهدی: یعنی تعهدی برای دو طرف ایجاد می کنه.
• عقد اذنی: مالک به مضارب اذن (اجازه) تجارت میده.
• عقد رضایی: با توافق و رضایت طرفین بسته میشه و نیاز به تشریفات خاصی نداره.

تفاوت های کلیدی مضاربه با سایر عقود (برای جلوگیری از اشتباه)

اینکه عقد مضاربه رو با قراردادهای دیگه اشتباه نگیریم، خیلی مهمه. چون هر کدوم از این قراردادها احکام و قوانین خاص خودشون رو دارن و اشتباه گرفتن شون ممکنه دردسرهای حقوقی زیادی ایجاد کنه. مخصوصاً تو جامعه ما که گاهی به اسم مضاربه، کارهایی انجام میشه که از نظر شرعی و قانونی مشکل داره.

مضاربه در مقابل مشارکت مدنی

خیلی ها مضاربه رو با مشارکت مدنی قاطی می کنن، در حالی که تفاوت های اساسی دارن:

• آورده: تو مضاربه، فقط مالک سرمایه نقدی میاره. ولی تو مشارکت مدنی، هر دو طرف می تونن سرمایه نقدی یا غیرنقدی (مثل ملک، کالا، تخصص) بیارن.
• مدیریت: تو مضاربه، معمولاً فقط مضارب مدیریت و اجرای کار رو به عهده داره. تو مشارکت مدنی، هر دو شریک می تونن تو مدیریت دخیل باشن.
• ریسک پذیری: تو مضاربه، اگه ضرر تجاری (بدون تعدی و تفریط مضارب) پیش بیاد، همه ضرر متوجه مالکه. ولی تو مشارکت، ضرر به نسبت آورده بین شرکا تقسیم میشه.
• نوع فعالیت: مضاربه فقط برای «تجارت» (خرید و فروش) هست، اما مشارکت می تونه برای تولید، خدمات، ساخت وساز و هر فعالیت اقتصادی دیگه ای باشه.

مضاربه در مقابل ربا و نزول (اینجا رو حواستون باشه!)

این بخش، یکی از حیاتی ترین قسمت هاست. متاسفانه تو کشور ما، گاهی بانک ها یا افراد، به اسم مضاربه، معاملات ربوی انجام میدن و این خیلی خطرناکه. تفاوت اصلی تو اینه:

• تقسیم سود: تو مضاربه، سود به صورت درصدی از «سود خالص حاصل از تجارت» تعیین میشه (جزء مشاع). یعنی اگه سودی نباشه، چیزی هم تقسیم نمیشه.
• ربا: تو ربا، یه مبلغ ثابت یا یه سود از پیش تعیین شده، بدون توجه به اینکه سودی حاصل شده یا نه، روی اصل پول کشیده میشه. مثلاً می گن هر ماه ۱۰ درصد سود قطعی میدیم! این یعنی ربا.
• ریسک: تو مضاربه، مالک ریسک پذیرفته. اگه تجارت ضرر کنه، اصل پولش کم میشه. ولی تو ربا، صاحب پول هیچ ریسکی رو نمی پذیره و فقط سود تضمین شده می خواد.

پس، اگه توی قراردادی، سود ثابت و تضمینی باشه، یا اصل سرمایه به صورت قطعی تضمین بشه که حتماً برمی گرده (مگر با شروط خاص)، یا هدف واقعی تجارت نباشه و صرفاً پوششی برای وام با سود ثابت باشه، دیگه مضاربه نیست و حکم ربا رو پیدا می کنه که هم از نظر شرعی و هم قانونی باطل و حرام هست.

یادتون باشه، مهمترین تفاوت مضاربه با ربا در جزء مشاع بودن سود و پذیرش ریسک توسط مالک هست. اگه سودی نباشه، چیزی برای تقسیم هم نیست.

مضاربه در مقابل جعاله و اجاره کار

این هم یه سری تفاوت های مهم داره:

• جعاله: تو جعاله، یه نفر یه کاری رو برای شما انجام میده و شما هم در ازای اون کار، یه مبلغ مشخص بهش میدید. هدف اصلی انجام کار مشخصه.
• اجاره کار: مثل استخدام یه نفر که در ازای حقوق ثابت، کاری رو برای شما انجام میده. اینجا هم سود و زیان مستقیماً به اجیر مربوط نیست.
• مضاربه: هدف اصلی مضاربه، «کسب سود از تجارت» و «تقسیم اون سود» هست. مضارب حقوق ثابت نمی گیره، بلکه از سودی که خودش به دست میاره، سهم می بره.

راهنمای گام به گام تنظیم نمونه قرارداد مضاربه: جزئیات مهمی که نباید فراموش کنید

حالا که با کلیات و تفاوت ها آشنا شدیم، وقتشه بریم سراغ بخش جذاب ماجرا: چطور یه نمونه قرارداد مضاربه بنویسیم که هم قانونی باشه، هم حقوق هر دو طرف رو حفظ کنه و هم از سوءتفاهم ها جلوگیری کنه؟ برای این کار، لازم نیست یه وکیل باشید. کافیه این راهنما رو دنبال کنید.

عنوان و مقدمه قرارداد

اول از همه، یه اسم درست و حسابی برای قراردادتون انتخاب کنید. مثلاً: قرارداد مضاربه سرمایه گذاری تجاری.

بعدش، توی مقدمه، خیلی کوتاه و مفید، هدف از این قرارداد رو توضیح بدید. مثلاً بگید این قرارداد بین کی و کی (مالک و مضارب) بسته شده و هدف کلیش چیه. نیازی به پرگویی نیست، فقط یه اشاره به اهمیت همکاری و کسب سود از طریق تجارت کافیه.

ماده ۱: طرفین قرارداد (مالک و مضارب)

این ماده شناسنامه قرارداد شماست. باید اطلاعات کامل و دقیق هر دو طرف رو اینجا بنویسید. هرچی جزئیات بیشتر باشه، بهتره:

1. مشخصات کامل هویتی مالک:
   • نام و نام خانوادگی یا نام شرکت (اگه شخص حقوقیه)
   • کد ملی یا شناسه ملی شرکت
   • شماره شناسنامه (برای اشخاص حقیقی)
   • تاریخ و محل تولد (برای اشخاص حقیقی)
   • شغل (برای اشخاص حقیقی)
   • نشانی دقیق محل سکونت یا شرکت
   • کد پستی
   • شماره تماس و ترجیحاً ایمیل
2. مشخصات کامل هویتی مضارب: (همین اطلاعات رو برای مضارب هم بنویسید)

تبصره: خیلی مهمه که حتماً یه نشانی به عنوان «اقامتگاه قانونی» تو قرارداد ذکر بشه. این نشانی، مبنای ارسال هرگونه نامه، اخطار یا ابلاغ حقوقی خواهد بود. بنویسید که اگه نشانی تغییر کرد، باید طرف مقابل رو با نامه رسمی یا پیامک اطلاع بده، وگرنه ابلاغ به همون نشانی قبلی معتبره.

ماده ۲: موضوع قرارداد (تجارت)

اینجا قلب تپنده مضاربه است. باید خیلی دقیق و بدون ابهام مشخص کنید که مضارب قرار است با این سرمایه، چه نوع تجارتی انجام بده. کلی گویی نکنید!

• نوع کالا یا خدماتی که قرار است خرید و فروش شود (مثلاً: خرید و فروش عمده پوشاک زنانه، واردات و صادرات خشکبار، خرید و فروش سکه طلا در بازار داخلی).
• محدوده فعالیت تجاری (مثلاً: صرفاً در بازار تهران، به صورت آنلاین در پلتفرم های داخلی، بازار کشورهای حوزه خلیج فارس).

اگه مالک می خواد مضارب آزادی عمل بیشتری داشته باشه، می تونه تو این بخش ذکر کنه که «مضارب مختار است در چهارچوب قوانین، هر نوع تجارت مشروع و سودآوری را که صلاح می داند انجام دهد.» اما معمولاً برای جلوگیری از ریسک، مالک محدوده مشخصی تعیین می کنه.

ماده ۳: سرمایه مضاربه

این ماده هم خیلی سرراسته ولی حیاتی. باید میزان دقیق سرمایه رو بنویسید:

• میزان دقیق سرمایه به عدد و حروف (مثلاً: مبلغ ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیارد ریال)).
• نحوه و زمان پرداخت سرمایه: مثلاً به صورت یکجا در تاریخ فلان به شماره حساب فلان مالک یا در دو قسط مساوی در تاریخ های فلان و فلان.
• تأکید مجدد بر نقدی بودن: حتماً ذکر کنید که سرمایه وجه نقد است و مضارب اقرار به دریافت نقدی آن می کند. این بند، جلوی خیلی از مشکلات بعدی رو می گیره.

ماده ۴: مدت قرارداد

اینجا هم باید مدت زمان مشخصی برای همکاری تعیین کنید:

• تاریخ دقیق شروع قرارداد.
• تاریخ دقیق پایان قرارداد.

باز هم تأکید می کنم که «تعیین مدت، ماهیت جایز بودن عقد مضاربه را تغییر نمی دهد.» یعنی حتی اگه بنویسید یک سال، هر کدوم از طرفین قبل از یک سال هم می تونن فسخ کنن. البته معمولاً طرفین متعهد می شن که بدون دلیل موجه فسخ نکنن و در صورت فسخ، وضعیت مالی رو تعیین تکلیف کنن. می تونید یه بند برای تمدید هم اضافه کنید: مدت قرارداد با توافق کتبی طرفین و حداقل ۱۵ روز قبل از اتمام مدت، قابل تمدید است.

ماده ۵: نحوه تقسیم سود (حصه طرفین)

این بخش همون جاییه که باید حواستون رو حسابی جمع کنید تا قرارداد از حالت مضاربه خارج نشه. یادتونه؟ سود باید «جزء مشاع» باشه!

• درصد دقیق سهم مالک و مضارب از «سود خالص» تجارت. مثلاً: ۷۰ درصد (هفتاد درصد) سود خالص حاصل از تجارت به مالک و ۳۰ درصد (سی درصد) به مضارب تعلق می گیرد.
• حتماً تأکید کنید که این تقسیم بندی از «سود خالص» انجام میشه، یعنی بعد از کسر همه هزینه های مربوط به تجارت.
• تأکید بر «مشاع بودن» سهم و «عدم تعیین مبلغ ثابت» ضروریه.

ماده ۵۴۹ قانون مدنی می گه اگه توی قرارداد، درصد سود تعیین نشه ولی عرف بازار برای اون نوع تجارت، درصد مشخصی رو قبول داشته باشه، همون عرف ملاک قرار می گیره. اما برای جلوگیری از هرگونه ابهام، بهتره خودتون صراحتاً تعیین کنید.

ماده ۶: تعهدات، اختیارات و مسئولیت های مضارب

این ماده باید مثل یه نقشه راه برای مضارب باشه و وظایفش رو روشن کنه:

• انجام فعالیت تجاری: مضارب متعهد می شود فعالیت تجاری را در چارچوب موضوع قرارداد (ماده ۲) و با رعایت صرفه و صلاح مالک و عرف بازار انجام دهد.
• حفظ و نگهداری از سرمایه: مضارب در این عقد، «امین» محسوب می شود (ماده ۵۵۶ ق.م.). یعنی وظیفه داره از سرمایه مثل مال خودش نگهداری کنه. اما اگه بدون تعدی (یعنی تجاوز از اختیاراتش) یا تفریط (کوتاهی در نگهداری)، سرمایه ضرر کنه، مسئول نیست و زیان متوجه مالکه. اما اگه کوتاهی کنه، مسئول جبران ضرره.
• ارائه گزارش های مالی: مضارب باید در بازه های زمانی مشخص (مثلاً ماهانه یا فصلی) گزارش های دقیق مالی و کاری به مالک ارائه بده. مثلاً هر ماه تا تاریخ پنجم، گزارش کامل خرید و فروش ها، درآمدها و هزینه ها را به مالک ارائه کند.
• عدم واگذاری به غیر: مضارب بدون اجازه کتبی مالک، حق واگذاری سرمایه به شخص دیگر یا مضاربه مجدد با آن را ندارد.
• هزینه های تجارت: همه هزینه های جاری تجارت (مثل اجاره محل، حقوق پرسنل، حمل ونقل کالا و…) باید از محل سود (اگه سودی باشه) پرداخت بشه، نه از اصل سرمایه. این نکته خیلی مهمه.
• شروط خاص مالک: اگه مالک شروط خاصی داره، مثلاً فروش نسیه ممنوع است، محل فعالیت نباید تغییر کند یا باید فقط از فلان تامین کننده خرید انجام شود، حتماً اینجا ذکر کنید.

ماده ۷: تعهدات و اختیارات مالک

مالک هم یه سری وظایف و حقوق داره که باید اینجا ذکر بشه:

• تحویل سرمایه: مالک متعهد می شود سرمایه مضاربه را به موقع و کامل به مضارب تحویل دهد.
• حق نظارت: مالک حق دارد بر عملکرد مضارب و حساب های مربوط به تجارت نظارت و بازرسی کند. اما حق دخالت مستقیم در جزئیات اجرایی کار مضارب را ندارد، مگر اینکه خلاف قرارداد یا تعدی و تفریط از مضارب ببیند.
• پذیرش زیان: مالک می پذیرد که در صورت بروز زیان در تجارت (که ناشی از تعدی یا تفریط مضارب نباشد)، این زیان متوجه اوست (ماده ۵۵۵ ق.م.).

ماده ۸: موارد فسخ و انحلال قرارداد

با اینکه مضاربه عقدی جایزه و هر طرف می تونه فسخش کنه، ولی بهتره برای شرایط خاصی که ممکنه پیش بیاد، پیش بینی های لازم رو انجام بدید:

• موارد انحلال قهری (بر اساس قانون):
  • مرگ، جنون یا سفه (کم عقلی) هر یک از طرفین (ماده ۵۵۱ ق.م.).
  • ورشکستگی مالک.
  • تلف شدن تمام سرمایه و سود (اگه هیچی برای تجارت باقی نمونه).
  • عدم امکان انجام تجارت موضوع قرارداد.
• فسخ یک جانبه: هر یک از طرفین حق فسخ قرارداد را دارند، مشروط بر اینکه حداقل ۱۵ روز قبل به صورت کتبی به طرف مقابل اطلاع دهند.
• شروط خاص فسخ: می تونید شروطی رو اضافه کنید که در صورت عدم رعایت اونها توسط یکی از طرفین، طرف دیگه حق فسخ داشته باشه. مثلاً: در صورت عدم ارائه گزارش های مالی توسط مضارب به مدت دو دوره متوالی، مالک حق فسخ قرارداد را دارد.
• تعیین تکلیف پس از فسخ: حتماً بنویسید که در صورت فسخ یا انحلال، چطور باید حساب و کتاب ها تسویه بشه، سرمایه برگردونده بشه و سود تقسیم بشه.

ماده ۹: تعیین تکلیف زیان احتمالی (و تضمین سرمایه)

این ماده خیلی حساسه، چون یکی از تفاوت های اصلی مضاربه با ربا، همینجاست.

• زیان متوجه مالک است: صراحتاً ذکر کنید که در صورت بروز زیان در تجارت، و به شرطی که این زیان ناشی از تعدی یا تفریط مضارب نباشد، کل زیان متوجه مالک سرمایه است. (ماده ۵۵۵ قانون مدنی)
• راهکارهای تضمین اصل سرمایه (با احتیاط):

  اگه مالک نگران از دست رفتن اصل سرمایه اش باشه، می تونه راه هایی رو برای تضمین اصل سرمایه در نظر بگیره. اما این راه ها باید با دقت و خارج از عقد مضاربه و به صورت یک «عقد خارج لازم» یا با استفاده از «ضمانت شخص ثالث» انجام بشه، تا ماهیت مضاربه خدشه دار نشه و شبیه ربا نشه. مثلاً:

  • ضمانت شخص ثالث: شخص سومی اصل سرمایه رو تضمین می کنه.
  • وثیقه یا رهن: مضارب، مال مشخصی رو به عنوان وثیقه یا رهن برای اصل سرمایه در اختیار مالک قرار بده (این هم باید در قالب عقد رهن و خارج از مضاربه باشه).
  • شرط ضمن عقد خارج لازم: مالک و مضارب یه قرارداد دیگه (مثلاً یه قرارداد بیع) تنظیم می کنن و در اون قرارداد، شرط می کنن که مضارب اصل سرمایه مضاربه رو تضمین می کنه. این روش پیچیده است و حتماً نیاز به مشاوره حقوقی داره.

  ببینید، اینجا خیلی مهمه که تضمین اصل سرمایه، به معنی تضمین «سود ثابت» تلقی نشه، وگرنه ممکنه کلاً ماهیت مضاربه زیر سوال بره.

ماده ۱۰: حل و فصل اختلافات

اگه خدای نکرده مشکلی پیش اومد، چطور حلش کنیم؟

• داوری: بهترین راه اینه که یه نفر یا یه موسسه رو به عنوان داور مرضی الطرفین مشخص کنید. اینجوری کارتون سریع تر و کم هزینه تر پیش میره. مشخصات داور رو بنویسید (نام، کد ملی، آدرس) و حتماً داور هم زیر قرارداد رو امضا کنه و رضایتش رو اعلام کنه.
• مراجع قضایی: اگه داوری نبود، یا طرفین به رای داور اعتراض داشتن، دادگاه های عمومی و حقوقی صلاحیت رسیدگی دارن.

ماده ۱۱: سایر شروط و توضیحات

اینجا می تونید هر شرط دیگه ای که برای طرفین مهمه رو اضافه کنید:

• قانون حاکم: قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران.
• تعداد نسخ: مثلاً این قرارداد در دو نسخه و ۱۱ ماده تنظیم شد که هر دو نسخه اعتبار واحد دارند.
• ضمائم: اگه لیست کالا، یا اسناد خاصی دارید که به قرارداد ضمیمه میشه، اینجا ذکر کنید.
• اهمیت امضاء: تأکید بر اینکه امضای طرفین به منزله پذیرش تمامی مواد و تعهدات قرارداده.

نکات حقوقی و عملی تکمیلی (برای تدوین قرارداد بهتر)

خب، تا اینجا اسکلت اصلی قراردادتون رو چیدیم. حالا چند تا نکته تکمیلی هست که بهتون کمک می کنه یه قرارداد محکم تر و کارآمدتر داشته باشید:

اهمیت ثبت کتبی

درسته که عقد مضاربه مثل خیلی از قراردادهای دیگه، حتی شفاهی هم صحیحه و با توافق طرفین شکل می گیره. اما واقعاً توصیه می کنم حتماً حتماً اون رو «کتبی» کنید. چرا؟ چون اگه مشکلی پیش بیاد، برای اثبات ادعاهاتون و حقوق و تعهدات هر طرف، سند کتبی مثل یک کوه پشت شماست. دست نوشته باشه، تایپ شده باشه یا هر چی، مهم اینه که مکتوب باشه و به امضای طرفین برسه.

شفافیت و وضوح

توی تنظیم قرارداد، از هرگونه ابهام و کلی گویی پرهیز کنید. هرچیزی رو که فکر می کنید ممکنه باعث سوءتفاهم بشه، خیلی واضح و دقیق بنویسید. فرض کنید طرف مقابل شما هیچ اطلاعی از قصد و نیت شما نداره و فقط با خوندن متن قرارداد باید همه چیز رو بفهمه. این اصل، جلوی خیلی از اختلافات بعدی رو می گیره.

مضاربه بانکی در مقابل مضاربه اشخاص

یه نکته ای که خیلی ها بهش توجه نمی کنن، تفاوت بین مضاربه بانکی و مضاربه بین اشخاص معمولیه. مضاربه ای که توی بانک ها انجام میشه، پیچیدگی های خاص خودش رو داره و معمولاً تحت نظارت قوانین بانکداری اسلامی و بخشنامه های بانک مرکزی انجام می شه. خیلی وقت ها هم که گفتیم، به اسم مضاربه، معاملات ربوی انجام میدن. اما نمونه قرارداد مضاربه ای که ما داریم در موردش حرف می زنیم، بین دو شخص حقیقی یا حقوقی غیربانکی هست و باید حواسمون باشه که طبق ماده ۵۴۶ قانون مدنی و قواعد فقهی عمل کنیم و وارد چالش های مضاربه بانکی نشیم.

هزینه های مضاربه

یه لیست دقیق از هزینه هایی که باید از سود تجارت کسر بشن (مثل هزینه انبار، حمل ونقل، گمرک، بیمه کالا و…) و هزینه هایی که به عهده شخص مضارب هست (مثل حقوق خودش، اجاره دفترش، هزینه های شخصی و…) تهیه کنید و تو قرارداد بیارید. این تفکیک خیلی مهمه تا بعداً سر حساب و کتاب ها بحثی پیش نیاد.

مالیات بر سود مضاربه

یادتون باشه که سود حاصل از مضاربه، مثل هر درآمد دیگه، مشمول مالیات میشه. هم مالک و هم مضارب باید سهم خودشون از مالیات رو پرداخت کنن. توی قرارداد اشاره ای به این موضوع داشته باشید و اگه لازم بود، مسئولیت هر کدوم رو مشخص کنید.

پیش بینی سناریوهای مختلف

سعی کنید موقع تنظیم قرارداد، بدترین سناریوها رو هم در نظر بگیرید. مثلاً:

• اگه بازار رکود پیدا کرد و تجارت سودآور نبود، چه باید کرد؟
• اگه قوانین عوض شد، تکلیف قرارداد چی میشه؟
• اگه مضارب نتونست طبق برنامه جلو بره، راهکار چیه؟

پیش بینی این موارد و نوشتن راه حل هاشون تو قرارداد، باعث میشه تو شرایط بحرانی، دستتون باز باشه و نیازی به دعوا و مرافعه نباشه.

نتیجه گیری

دیدید؟ عقد مضاربه فقط یه اسم خشک و خالی تو کتاب های حقوقی نیست؛ یه ابزار قدرتمند و انعطاف پذیر برای همکاری و سرمایه گذاریه که می تونه هم به صاحب سرمایه کمک کنه پولش رو از راکد موندن نجات بده، و هم به اونایی که ایده و تخصص دارن، فرصت رشد و کسب درآمد بده. اما کلید موفقیت توی این نوع همکاری، تنظیم یه نمونه قرارداد مضاربه دقیق و حساب شده اس.

امیدوارم با این راهنمای جامع، حالا دیگه یه دید کاملی نسبت به این نوع قرارداد پیدا کرده باشید و بتونید با خیال راحت، چه به عنوان سرمایه گذار و چه به عنوان عامل، وارد این میدان بشید. یادتون باشه، هرچقدر هم که خودتون اطلاعات داشته باشید، همیشه مشاوره با یه متخصص حقوقی باتجربه، می تونه جلوی خیلی از مشکلات رو بگیره و مطمئن بشید که قراردادتون کاملاً بی نقص و از هر نظر محکمه پسنده. پس اگه سوالی دارید یا برای تنظیم نهایی قرارداد نیاز به کمک دارید، حتماً از متخصصین این حوزه کمک بگیرید تا با خیال راحت قدم بردارید.