نحوه پرداخت حکم دادگاه

پرداخت حکم دادگاه معمولاً بعد از قطعی شدن رأی و ابلاغ اجرائیه اتفاق می افتد. شما ۱۰ روز مهلت دارید که به صورت داوطلبانه بدهی تان را پرداخت کنید. اگر توانایی پرداخت یکجا را ندارید، می توانید درخواست اعسار از پرداخت محکوم به (اثبات عدم توانایی مالی) یا تقسیط محکوم به (پرداخت قسطی) را به دادگاه ارائه دهید. در غیر این صورت، طلبکار می تواند از طریق اجرای احکام، اموال شما را توقیف کند یا دستور جلب شما را بگیرد.

خب، راستش هیچ کس دلش نمی خواد پاش به دادگاه و کارهای حقوقی باز بشه. ولی گاهی اوقات، زندگی یه جورایی پیش میره که ناخودآگاه خودمون رو وسط یه پرونده قضایی و حکم دادگاه می بینیم. چه بسا خودمون طلبکار باشیم و دنبال حقمون، یا خدای نکرده بدهکار شدیم و باید حکمی رو پرداخت کنیم. تو هر دو حالت، آشنایی با نحوه پرداخت حکم دادگاه یا به قول حقوقی ها، «اجرای حکم»، می تونه مثل یه نقشه راه عمل کنه و حسابی کارمون رو راحت تر کنه. اصلاً دونستن همین ریزه کاری هاست که باعث میشه هم حقوقمون پایمال نشه و هم توی این مسیر پر پیچ و خم، کمتر سردرگم بشیم. پس بزن بریم که گام به گام این ماجرا رو بررسی کنیم.

اصلاً حکم دادگاه یعنی چی و از کجا شروع میشه؟

قبل از اینکه بریم سراغ نحوه پرداخت حکم دادگاه، اول باید بدونیم اصلاً حکم چیه و از کجا صادر میشه. به زبان ساده، حکم دادگاه یعنی همون دستور نهایی که قاضی بعد از بررسی مدارک و شنیدن حرف های طرفین دعوا، صادر می کنه. این حکم می تونه مالی باشه، یعنی یه نفر باید پولی، ملکی یا مالی رو به دیگری بده، یا غیرمالی باشه، مثل طلاق یا اثبات نسب. توی این مقاله، تمرکزمون بیشتر روی همون احکام مالیه که خب دردسرهای خودش رو داره.

«حکم قطعی» یعنی چی و چرا اینقدر مهمه؟

تا یه حکم قطعی نشه، نمی شه اجراش کرد. حکم قطعی یعنی حکمی که دیگه مراحل اعتراض بهش (مثل تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی) تموم شده و هیچ راه قانونی دیگه ای برای تغییرش وجود نداره. پس تا زمانی که حکم قطعی نشده، نباید عجله ای برای پرداخت یا وصولش داشت.

اجرائیه چیه و چطور به دستمون میرسه؟

بعد از اینکه حکم دادگاه قطعی شد و هر کدوم از طرفین (معمولاً طلبکار) درخواست اجرای حکم رو داد، دادگاه یه برگه رسمی صادر می کنه به اسم اجرائیه. این اجرائیه، مثل یه مجوز رسمی می مونه که میگه حالا دیگه وقتشه این حکم اجرا بشه. توی اجرائیه، مشخصات پرونده، اسم طرفین، مبلغ یا موضوع حکم و مهلت پرداخت (که معمولاً ۱۰ روزه) نوشته شده.

اجرائیه از طریق سامانه ثنا به محکوم علیه (یعنی کسی که باید پول رو بده) ابلاغ میشه. ابلاغ اجرائیه خیلی مهمه، چون شروع کننده همه مراحله. از لحظه ابلاغ، اون مهلت ۱۰ روزه شروع میشه و اگه کاری نکنید، خب عواقبش رو باید به جون بخرید.

یادتون باشه، ابلاغ اجرائیه یعنی رسماً پای شما به مرحله اجرا باز شده و از اینجا به بعد دیگه وقت جدی گرفتنه!

چقدر وقت داریم برای پرداخت حکم دادگاه؟ (مهلت ۱۰ روزه طلایی!)

همون طور که گفتیم، بعد از اینکه اجرائیه به دستتون رسید (چه محکوم علیه باشید چه طلبکار، باید حواستون به ابلاغ باشه)، محکوم علیه یه فرصت طلایی ۱۰ روزه داره. تو این ۱۰ روز، قانون بهش فرصت میده که خودش، داوطلبانه و بدون اینکه نیاز به اقدام خاصی باشه، محکوم به رو (یعنی همون چیزی که بهش محکوم شده) پرداخت کنه.

اگه تو این مهلت ۱۰ روزه، محکوم علیه بدهی اش رو پرداخت کنه، پرونده اجرایی فوراً مختومه میشه و دیگه دردسر توقیف اموال، جلب و این جور چیزا رو نداره. اما اگه این فرصت رو از دست بده و کاری نکنه، اونجاست که پای اقدامات جدی تر اجرای احکام به میون میاد و خب قضیه پیچیده تر میشه.

خب حالا چطوری حکم دادگاه رو پرداخت کنیم؟ (از دید بدهکار)

اگه شما محکوم علیه پرونده هستید و باید حکمی رو پرداخت کنید، چند تا راه پیش روتونه. بهترین راه اینه که هرچه زودتر اقدام کنید تا کار به جاهای باریک نکشه.

روش های پرداخت داوطلبانه وجه محکوم به (بدون دردسر!)

اولین و کم دردسرترین راه اینه که خودتون آستین بالا بزنید و بدهی رو پرداخت کنید. این کار می تونه به چند روش انجام بشه:

1. واریز وجه به حساب سپرده دادگستری/اجرای احکام: امن ترین و رسمی ترین راه، اینه که برید به شعبه اجرای احکام مربوطه و ازشون شماره حساب مخصوص سپرده دادگستری رو بگیرید. بعد پول رو به اون حساب واریز کنید و فیش واریزی رو تحویل اجرای احکام بدید. با این کار، پرونده شما مختومه میشه.
2. پرداخت مستقیم به محکوم له (با تأکید بر رسید معتبر و تأیید اجرای احکام): اگه با طلبکار راه میاید و با هم کنار اومدید، می تونید مستقیماً پول رو به حسابش واریز کنید. اما حتماً و حتماً یادتون باشه که باید ازش رسید کتبی بگیرید و اون رسید رو ببرید اجرای احکام تا تأیید کنه و پرونده تون بسته بشه. اگه این کارو نکنید، ممکنه بعداً طلبکار زیرش بزنه و دوباره براتون دردسر درست بشه.
3. ارائه مال معادل محکوم به (در صورت توافق و تأیید مقام قضایی): گاهی اوقات ممکنه محکوم علیه به جای پول نقد، مالی رو داشته باشه که معادل مبلغ بدهی باشه (مثلاً یه ماشین یا یه قطعه زمین). اگه طلبکار قبول کنه و مقام قضایی اجرای احکام هم تأیید کنه، می تونید با دادن اون مال، بدهی رو تسویه کنید.

اگه پول نداریم، چیکار کنیم؟ (داستان اعسار و تقسیط)

حالا فرض کنید که حکم صادر شده و شما واقعاً پول ندارید که یکجا پرداخت کنید. اینجاست که پای دو تا مفهوم حقوقی خیلی مهم به اسم اعسار و تقسیط به میون میاد.

اعسار یعنی چی و کی می تونیم درخواستش رو بدیم؟

اعسار یعنی اینکه شما توانایی مالی برای پرداخت بدهی تون رو ندارید. نه اینکه نخواید پرداخت کنید، بلکه واقعاً نمی تونید. اگه بتونید این موضوع رو ثابت کنید، دادگاه ممکنه به شما حکم اعسار بده. شرایط و مدارک لازم برای اثبات اعسار کمی پیچیده ست، اما به طور خلاصه باید:

• دادخواست اعسار بدید: باید یه دادخواست جداگانه به دادگاه ارائه بدید و توش اعلام کنید که توانایی پرداخت بدهی رو ندارید.
• مدارک لازم رو جمع کنید: این مدارک شامل استشهادیه (امضای چند نفر شاهد که تایید کنن شما توانایی مالی ندارید)، لیست تمام اموالتون (حتی اگه ناچیز باشن)، و گردش حساب های بانکی شماست. اینا نشون میده که واقعاً دستتون خالیه.
• فرآیند رسیدگی: دادگاه به دادخواست اعسار شما رسیدگی می کنه و اگه واقعاً ثابت بشه که معسر هستید، عملیات اجرایی برای مدتی متوقف میشه تا تکلیف تقسیط مشخص بشه.

تقسیط بدهی، یه نفس راحت!

اگه درخواست اعسار شما پذیرفته بشه، دادگاه معمولاً حکم به تقسیط بدهی میده. یعنی چی؟ یعنی مبلغ بدهی رو براتون قسط بندی می کنه. اینجوری شما مجبور نیستید همه پول رو یکجا پرداخت کنید و می تونید در طول زمان، بدهی تون رو تسویه کنید.

• نحوه تعیین مبلغ پیش پرداخت و اقساط: دادگاه با توجه به درآمد و وضعیت مالی شما، یه مبلغی رو به عنوان پیش پرداخت و بقیه رو به صورت اقساط ماهانه تعیین می کنه.
• اثرات تقسیط: خبر خوب اینه که با تقسیط بدهی، دیگه دستور جلب شما صادر نمیشه و معمولاً اموالتون هم توقیف نمیشه (مگر اینکه به اقساط عمل نکنید).
• عواقب عدم رعایت اقساط: اگه اقساط رو به موقع پرداخت نکنید، بدون اغراق باید بگیم که بدجوری کارتتون گیر می افته! طلبکار می تونه دوباره درخواست اجرای حکم رو بده، دستور جلب شما صادر بشه و اموالتون توقیف بشه. پس حواستون باشه که به تعهدات قسطی تون پایبند باشید.

چطور طلبمون رو از محکوم علیه بگیریم؟ (از دید طلبکار)

حالا برعکس، فرض کنید شما طلبکار هستید و دادگاه به نفع شما حکم داده. باید چطوری پولتون رو از محکوم علیه بگیرید؟ اینجا هم یه سری مراحل و نکات هست که باید بدونید.

مراحل درخواست اجرای حکم و تشکیل پرونده اجرایی

وقتی حکم دادگاه قطعی شد و مهلت ۱۰ روزه پرداخت داوطلبانه هم تموم شد و محکوم علیه کاری نکرد، نوبت شماست که دست به کار بشید:

1. نحوه طرح درخواست: باید با مراجعه به شعبه دادگاهی که حکم رو صادر کرده، یا همون واحد اجرای احکام مدنی، یه درخواست کتبی (یا الکترونیکی از طریق سامانه ثنا) برای اجرای حکم بدید.
2. مدارک مورد نیاز و هزینه ها: اصل حکم قطعی، فتوکپی شناسنامه و کارت ملی، و البته یه سری هزینه های دادرسی و اجرایی رو باید پرداخت کنید. این هزینه ها بسته به مبلغ محکوم به متغیره و معمولاً درصد کمی از مبلغ کل رو شامل میشه.

دست گذاشتن روی اموال محکوم علیه (توقیف اموال!)

اگه محکوم علیه در مهلت مقرر بدهی اش رو پرداخت نکنه و اعسارش هم قبول نشده باشه، شما به عنوان طلبکار می تونید درخواست توقیف اموالش رو بدید. اینجا می تونید به روش های مختلفی عمل کنید:

الف) توقیف حساب بانکی:

• نحوه استعلام از بانک مرکزی: شما می تونید از اجرای احکام بخواید که از بانک مرکزی استعلام بگیره و تمام حساب های بانکی محکوم علیه رو شناسایی کنه.
• فرآیند مسدودسازی و برداشت از حساب: بعد از شناسایی حساب ها، اجرای احکام دستور مسدود شدن اون حساب ها رو میده و مبلغ بدهی شما از حساب برداشت و به حساب دادگستری واریز میشه.

ب) توقیف اموال منقول (خودرو، سهام، مطالبات):

• نحوه شناسایی و توقیف خودرو از طریق راهور: اگه می دونید محکوم علیه خودرو داره، می تونید درخواست توقیفش رو بدید. اجرای احکام از اداره راهور استعلام می گیره و دستور توقیف رو صادر می کنه.
• توقیف سهام در بورس: اگه طرف سهام داره، میشه از طریق سازمان بورس یا شرکت سپرده گذاری مرکزی، سهامش رو توقیف کرد.
• توقیف مطالبات از اشخاص ثالث: مثلاً اگه محکوم علیه از کسی پول طلب داره، می تونید اون طلب رو توقیف کنید.

ج) توقیف اموال غیرمنقول (ملک و املاک!):

• نحوه استعلام از ادارات ثبت اسناد و املاک: اگه محکوم علیه ملک یا املاکی داره، می تونید از اداره ثبت اسناد و املاک استعلام بگیرید تا اموالش شناسایی بشه.
• مراحل توقیف ملک و ثبت آن: بعد از شناسایی، دستور توقیف صادر و تو دفتر املاک اداره ثبت، ثبت میشه. با این کار، دیگه محکوم علیه نمی تونه اون ملک رو خرید و فروش کنه.

کسر از حقوق و مزایای محکوم علیه (اگه کارمند باشه)

اگه محکوم علیه کارمند دولتی یا خصوصی، بازنشسته یا کارگر باشه و درآمد ثابت داشته باشه، می تونید درخواست کسر از حقوقش رو بدید. این هم یه راه مطمئن برای وصول مطالباته:

• شرایط قانونی کسر از حقوق: قانون اجازه میده که بخشی از حقوق محکوم علیه مستقیماً به حساب دادگستری واریز بشه.
• میزان و سقف قانونی کسر از حقوق: البته که این کسر از حقوق سقف داره. مثلاً برای کارمندان، معمولاً یک چهارم حقوق و برای بازنشستگان یک سوم حقوق قابل کسر هست. این سقف برای اینه که حداقل معیشت محکوم علیه به خطر نیفته.

مستثنیات دین یعنی چی؟ (اموالی که نمیشه توقیف کرد!)

یه نکته خیلی مهم برای هر دو طرف، هم بدهکار و هم طلبکار، اینه که بدونن همه اموال محکوم علیه قابل توقیف نیست! قانون، یه سری اموال رو برای اینکه حداقل زندگی بدهکار به خطر نیفته، از توقیف شدن مستثنی کرده. به اینا میگن مستثنیات دین. فلسفه این قانون خیلی ساده ست: نباید کاری کنیم که بدهکار از حداقل های زندگی هم محروم بشه.

لیست جامع اموال مستثنی از توقیف:

• منزل مسکونی که در شأن محکوم علیه و خانواده اش باشه.
• لوازم زندگی ضروری (مثل یخچال، تلویزیون، وسایل آشپزخانه) که در حد عرف باشه.
• آذوقه موجود برای یک ماه.
• ابزار و کتب و وسایل ضروری کسب و کار و تحصیل محکوم علیه.
• گوشی تلفن همراه ضروری (در برخی موارد و با تشخیص قاضی).
• حقوق بازنشستگی و وظیفه (مگر در موارد خاص و با سقف قانونی).

اگه خدای نکرده اموالی از شما که جزو مستثنیات دین هست، اشتباهی توقیف شد، می تونید به این موضوع اعتراض کنید و درخواست رفع توقیف رو بدید.

بدونید که قانون حواسش به حداقل زندگی بدهکار هم هست و هر چیزی رو نمی شه توقیف کرد!

ارزیابی و مزایده اموال توقیفی (وقتی دیگه راهی نمونده!)

اگه اموالی از محکوم علیه توقیف شد و راه دیگه ای برای پرداخت بدهی نبود، این اموال باید فروخته بشن تا طلب طلبکار پرداخت بشه. این کار از طریق مزایده انجام میشه.

1. فرآیند کارشناسی و ارزیابی قیمت اموال: اول از همه، یه کارشناس رسمی دادگستری میاد و اموال توقیف شده رو قیمت گذاری می کنه.
2. مراحل برگزاری مزایده و تشریفات قانونی آن: بعد از قیمت گذاری، اجرای احکام آگهی مزایده رو منتشر می کنه و اموال رو به بالاترین قیمت پیشنهادی می فروشه. این فرآیند تشریفات قانونی خودش رو داره.
3. نحوه واریز وجوه حاصل از مزایده به محکوم له: پولی که از مزایده به دست میاد، اول به حساب دادگستری واریز میشه و بعد از کسر هزینه ها، به طلبکار پرداخت میشه. اگه چیزی هم اضافه اومد، به محکوم علیه برگردونده میشه.

صدور دستور جلب محکوم علیه (پایان حجت!)

آخرین راهی که برای طلبکار می مونه، مخصوصاً وقتی که هیچ مالی از محکوم علیه پیدا نشه و اون هم از پرداخت خودداری کنه، درخواست دستور جلب هست. جلب یعنی اینکه از طریق نیروی انتظامی، محکوم علیه رو به دادگاه احضار یا دستگیر کنن.

• شرایط قانونی صدور دستور جلب: دستور جلب معمولاً وقتی صادر میشه که محکوم علیه در دسترس نباشه، یا هیچ مالی برای توقیف نداشته باشه و اعسار یا تقسیط هم براش ثابت نشده باشه.
• تأثیر اعسار و تقسیط بر دستور جلب: اگه درخواست اعسار محکوم علیه پذیرفته شده باشه یا بدهی اش تقسیط شده باشه و داره اقساط رو پرداخت می کنه، دیگه دستور جلب صادر نمیشه.
• مدت زمان اعتبار دستور جلب: دستور جلب معمولاً برای مدت مشخصی اعتبار داره و اگه تو اون مدت اجرا نشه، باید دوباره تمدید بشه.

چند تا نکته مهم دیگه و آخر ماجرا

تا اینجا همه مراحل اصلی رو گفتیم. اما چند تا نکته دیگه هست که دونستنشون خالی از لطف نیست:

اعتراض به عملیات اجرایی (اگه فکر می کنید حق با شما نیست!)

گاهی اوقات ممکنه توی فرآیند اجرای احکام، یه سری اتفاقات بیفته که شما فکر کنید قانونی نیست یا به ضرر شماست. مثلاً ممکنه مالی از شما توقیف بشه که جزو مستثنیات دینه، یا اینکه قیمت گذاری اموال تو مزایده درست نبوده.

تو این جور مواقع، هم بدهکار و هم شخص ثالث (یعنی کسی که نه بدهکاره نه طلبکار ولی فکر می کنه حقش ضایع شده) می تونن به عملیات اجرایی اعتراض کنن. این اعتراض رو باید به شعبه اجرای احکام یا دادگاهی که حکم رو صادر کرده، ارائه بدید و اونا بهش رسیدگی می کنن.

پرونده اجرایی بالاخره کی تموم میشه؟

هر داستانی یه پایانی داره، پرونده اجرایی هم همینطوره. پرونده اجرای احکام وقتی مختومه (یعنی تموم) میشه که:

• پرداخت کامل محکوم به: بدهی به طور کامل پرداخت بشه.
• توافق طرفین: بدهکار و طلبکار با هم توافق کنن و طلبکار از ادامه اجرا صرف نظر کنه.
• حکم اعسار: دادگاه حکم اعسار محکوم علیه رو صادر کنه و دیگه مالی برای پرداخت نباشه.
• فوت محکوم علیه: در صورت فوت محکوم علیه، پرونده وارد مراحل دیگه ای میشه که مربوط به ورثه و ترکه هست.

بعد از مختومه شدن پرونده، دیگه هیچ اقدام اجرایی دیگه ای انجام نمیشه و همه چی به حالت عادی برمی گرده.

چقدر طول میکشه تا این فرآیند تموم بشه؟

این سؤالیه که خیلی ها می پرسن و راستش جواب دقیقی نداره. فرآیند اجرای احکام می تونه از چند هفته تا چند ماه و حتی گاهی اوقات بیشتر هم طول بکشه. عوامل مختلفی روی این زمان تأثیر دارن، مثل:

• همکاری یا عدم همکاری محکوم علیه.
• پیچیدگی شناسایی و توقیف اموال.
• بار کاری شعبه اجرای احکام.
• مراحل اعتراض و تجدیدنظرخواهی (اگه پیش بیاد).

مشورت با وکیل، گنجینه پنهان!

شاید به نظر بیاد که با خوندن این مقاله، دیگه همه چی رو بلد شدید، اما این یه اشتباه بزرگه! مسائل حقوقی، مخصوصاً اجرای احکام، خیلی پیچیده و پر از ریزه کاری های قانونیه که فقط یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص می تونه بهتون کمک کنه.

مشورت با یه وکیل خوب، می تونه جلوی خیلی از ضررها رو بگیره، فرآیند رو براتون تسریع کنه و کاری کنه که هم حق شما ضایع نشه و هم تو این مسیر پر از استرس، آرامش بیشتری داشته باشید. پس اگه درگیر پرونده های حقوقی هستید، به خودتون لطف کنید و حتماً با یه متخصص مشورت کنید.

خب، رسیدیم به آخر این راهنمای جامع درباره نحوه پرداخت حکم دادگاه. دیدید که چه بدهکار باشید و چه طلبکار، این مسیر پر از جزئیات و ظرایفه. از ابلاغ اجرائیه و مهلت ۱۰ روزه تا درخواست اعسار، تقسیط، توقیف اموال، مزایده و حتی دستور جلب، همه اینا مراحلی هستن که باید با دقت و آگاهی طی بشن.

یادتون باشه که دانش حقوقی، قدرته. هرچی بیشتر بدونید، بهتر می تونید از حقوق خودتون دفاع کنید. هیچ وقت دست کم نگیرید که اطلاعات کم می تونه چه دردسرهایی براتون درست کنه. پس آگاه باشید، فعال باشید و اگه لازم شد، حتماً از یه مشاور حقوقی یا وکیل متخصص کمک بگیرید تا این مسیر رو براتون هموارتر کنه.