پس از موجِ «هرمز» – اکسیداک

به گزارش اکسیداک دانه های خاک براق هرمز میان انگشتان می غلتد درون شیشه هایی در شهرهای دیگر فرود می آید و گوشه ای خاک می خورد و این البته تنها زاویه از روایت های بیان شده در خصوص خاک هرمز بود که موج رسانه ای و مردمی آن پس از مدتی آرام گرفت و حالا پس از فروکش کردن موج هرمز باید دید که چگونه می توان از این فرصت برای تثبیت تغییرات اثرگذار استفاده کرد تا از تکرار آن جلوگیری کرد چراکه در صورت عدم «تثبیت مسئله» و «تغییر نگرش جامعه و مسئولان» در نهایت با گذر زمان حساسیت ها از بین خواهد رفت و شرایط دیگربار به روال سابق بازمی گردد. 

علی تیموری – رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور – با اشاره به برداشت غیرمجاز خاک جزیره هرمز از استقرار یگان حفاظتی و اجرای طرح های آموزشی برای گردشگران خبر می دهد و می گوید: در جزیره هرمز بعضی گردشگران گاه ناآگاهانه و گاه آگاهانه و با هدف سوءاستفاده خاک را برداشت می کنند.

وی تاکید می کند: بر همین اساس قوانین و قواعدی به اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان ابلاغ شده تا فعالیت های آموزشی و ترویجی گسترده ای در سطح جزیره انجام شود تا گردشگران از ممنوعیت قانونی برداشت خاک از عرصه های منابع طبیعی آگاه شوند.

رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می افزاید: در آغاز سال نیز دستور داده شد که در ورودی جزیره و نقاط حساس کیوسک های نگهبانی توسط یگان حفاظت منابع طبیعی مستقر شود تا علاوه بر نظارت بر برداشت خاک سایر تخلفات مرتبط با منابع طبیعی نیز کنترل شود. 

وی ادامه می دهد: بخش بزرگی از این مسأله نیازمند فرهنگ سازی است. وقتی گردشگر از قوانین مطلع نباشد نمی توان از او انتظار رعایت کامل مقررات را داشت بنابراین ابتدا باید آموزش و آگاه سازی صورت گیرد سپس در صورت تکرار تخلف با آن برخورد شود. 

رئیس مرکز آموزش و تربیت محیط بان سازمان حفاظت محیط زیست نیز معتقد است بحران هایی مانند آنچه در هرمز رخ داد تنها زمانی به فرصتی برای اصلاح تبدیل می شود که با آموزش مستمر ضوابط روشن و مدیریت دقیق مقاصد گردشگری همراه باشد.

محمد مدادی در گفت وگو با اکسیداک به این پرسش که «پس از موج واکنش های عمومی به خاکبرداری از هرمز آیا تغییری در نگاه مسئولان جامعه یا رویه های اجرایی احساس شده است؟» از منظرِ الزاماتِ اثرگذاری پاسخ می دهد و با تاکید بر لزوم آموزش تعیین ضوابط و مدیریت مقاصد گردشگری می گوید: برای جلوگیری از تکرار این رخدادها از طریق تغییر نگرش جامعه و مسئولان باید تمهیداتی را در نظر گرفت. این تمهیدات دارای الزاماتی است که نخستین آن «آموزش» است.

وی تاکید می کند: جامعه و دستگاه های مرتبط از وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی تا شهرداری ها و دهیاری ها باید آموزش های مرتبط با گردشگری مسئولانه را دریافت کند. آموزش در این حیطه باید به نحوی باشد که هر نهاد بر اساس محدوده اثرگذاری خود اقدامات موثری را انجام دهد. 

مدادی بر اثرگذاری آموزش های مداوم تاکید و اظهار می کند: آموزش فرایندی مستمر و همیشگی است اما تنها بخشی از راهکار است.

وی آموزش را یکی از جوانب مهم مدیریت گردشگری محسوب می کند و می گوید: پیش از ورود یا در بدو ورود گردشگر به مقصد باید آموزش های لازم را دریافت کند. این آموزش ها شامل محدودیت ها ممنوعیت ها مخاطرات محیط زیستی و حتی مسائل فرهنگی آن منطقه می شود که در تمام دنیا انجام می شود. چنین الزاماتی در ایران نیز باید وجود داشته باشد. 

به گزارش اکسیداک با وجود تمرکز بر موضوعات گردشگری از سال های گذشته ابعاد دیگری از موضوع برداشت خاک از جزیره هرمز نیز مورد توجه واقع شده است که از جمله این مباحث می توان به صادرات خاک اشاره کرد. اگرچه که صادرات خاک هرمز از پیش تکذیب شده است اما با این حال رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وقت در سال ۹۷ گفته بود «گزارشی به من دادند که از جزیره هرمز خاک صادر می کنند.» 

در هر شرایط حالا کار به جایی رسیده است که نجات خاک هرمز با کلماتی مانند خاک خواری تاراج صادرات و البته قاچاق پیوند خورده است. به طوری که اواسط فروردین ماه فرمانده یگان حفاظت بندر شهید باهنر و شرق استان هرمزگان از کشف بیش از ۴۰ کیلوگرم خاک و سنگ جزیره هرمز توسط مأموران این یگان در بندر شهیده فاطمه نیک خبر داد.

مدادی در پاسخ به اکسیداک درباره موارد مطرح شده درباره صادرات خاک هرمز می گوید که در این زمینه اطلاعاتی ندارد و به آن ورود نمی کند.

به گفته وی مدیریت خاک دارای دستگاه متولی و دارای ضوابط و قانون است. دستگاه های متولی باید در این زمینه ورود و این موضوع را صحت سنجی کنند. 

رئیس مرکز آموزش و تربیت محیط بان سازمان حفاظت محیط زیست تاکید می کند: مدیریت مقاصد گردشگری امری بسیار ضروری است؛ به ویژه برای مقاصدی مانند جزیره هرمز که یک جزیره با ظرفیت شکننده محسوب می شود.

وی معتقد است که ضوابط مشخصی باید برای انواع گردشگری وجود داشته باشد و لازم است تورهای طبیعت گردی سفرهای خانوادگی یا فردی و… دارای قالب هایی مشخص باشد.

به اعتقاد مدادی ظرفیت ورود گردشگر به منطقه ای مانند هرمز باید مشخص شود؛ به این معنی که در یک روز یک هفته یا یک سال چند نفر می توانند وارد منطقه شوند. مراجعه به مقاصدی مانند هرمز باید از پیش مدیریت و برنامه ریزی و مشخص شود که چند نفر در چه زمانی می توانند وارد شوند و از کدام مسیرها عبور کنند چه فعالیت هایی گردشگری از جمله اقامت و.. برای آن ها مجاز است. 

رئیس مرکز آموزش و تربیت محیط بان سازمان حفاظت محیط زیست می افزاید: جزایری مانند هرمز به دلیل ویژگی های خاص  و مخاطب زیاد نیازمند مدیریت دقیق تری در حوزه گردشگری است.

مدادی «مدیریت گردشگری» را از طریق مشارکت و تعامل سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در کمیته ملی طبیعت گردی امکان پذیر می داند و می افزاید: این کمیته که دبیرخانه اش در وزارت میراث فرهنگی مستقر است مکانی برای هم افزایی نهادهای ذی ربط در حوزه گردشگری طبیعت است. سازمان حفاظت محیط زیست نیز در این کمیته نماینده دارد. نماینده سازمان در این کمیته دفتر زیستگاه ها و امور مناطق است که به عنوان بازوی اجرایی معاونت محیط طبیعی در این حوزه عمل می کند. 

مدادی در پایان درباره تغییرات ایجاد شده در نگاه مسئولان جامعه یا رویه های اجرایی پس از گذر از موج اخبار مرتبط با جزیره هرمز می گوید: این اتفاقات متاثر و ناراحت کننده است اما طبیعتا توجهات را جلب خواهد کرد. توجه دستگاه های مسئول نیز به طور قطع جلب شده و این امید وجود دارد که برای جلوگیری از تکرار اتفاقاتی از این دست سیاستگذاری و برنامه ریزی کنند؛ نه تنها جزیره هرمز که تمامی مناطق نیازمند آموزش ضوابط مدیریت مقاصد گردشگری و البته رعایت ظرفیت برد هر منطقه گردشگری است.

پایان خبر اکسیداک