۱۰ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری اکسیداک، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۰ شهریور برابر ۳۱ آگوست را ورق می‌زنیم.

***

شیخ بهایی

۱۰ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی، بهاءالدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد بن شمس الدین محمد بن حسن بن عاملی جبعی، معروف به شیخ بهایی درگذشت. این عالم و عارف اخترشناس، ریاضی‌دان و شاعر سده‌های نهم و دهم هجری، حدود ۱۲۳ کتاب و رساله به رشته تحریر درآورد. بهایی از اولین اخترشناسانی در جهان اسلام بود که امکان حرکت زمین را پیش از انتشار نظریه کوپرنیک پیشنهاد کرد. سازمان آموزشی، علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در سال ۲۰۰۹ که سال نجوم نامگذاری شده بود در بزرگداشت خدماتی که شیخ بهایی به دانش اخترشناسی کرده بود نام این دانشمند ایرانی عرب‌تبار زاده‌شده در لبنان را در فهرست مفاخر ایران و لبنان ثبت کرد.

زلزله بوئین‌زهرا

۱۰ شهریور ۱۳۴۱ خورشیدی، زلزله‌ای به بزرگی ۷.۲ ریشتر، شهرستان بوئین‌زهرا در استان قزوین را لرزاند که در اثر آن، بیش‌از ۱۲هزار نفر جان باختند، بیش‌از ۲هزارو۸۰۰ نفر مجروح شدند، بیش‌از ۲۱هزار خانه مسکونی و بسیاری بناهای تاریخی شهر به‌ویژه قلعه رودک تخریب شد و علاوه‌بر بوئین‌زهرا، بیش‌از ۳۰۰ روستای مجاور آسیب دید یا ویران شد. پس‌از زمین‌لرزه اصلی، هزاران پس‌لرزه رخ داد که بزرگترین آنها به بزرگی ۶.۸ ریشتر داشت. مناطقی که در اثر این زمین‌لرزه و پس‌لرزه‌های بعدی بیشترین آسیب‌ را دیدند می‌توان به بوئین‌زهرا، دانسفهان، آراسنج، رودک و ایلدرچین اشاره کرد. این زمین‌لرزه با گسلشی که به گونه‌ای ناپیوسته از باختر ایپک تا نزدیکی ایلدرچین، در مسافتی حدود ۸۰ کیلومترکشیده شده است همراه بود.

بارش شهابی آلفا ارّابه‌رانی

۱۰ شهریور، همه‌ساله اوج بارش شهابی آلفا ارّابه رانی یا بارش شهابی عیّوقی است. کانون این بارش شهابی که همه‌ساله بین ۳ تا ۱۵شهریور فعال است نزدیک ستاره آلفا ارابه‌ران (عیّوق) یکی از ستاره‌های صورت فلکی ارابه‌ران است که در نیمکره‌ شمالی آسمان بالای سر صورت فلکی گاو قرار دارد. شهاب‌های این بارش با سرعت متوسط ۶۶ کلیومتر بر ساعت حرکت می‌کنند و در شب‌های اوج، معمولا حدود ۱۰ شهاب در ساعت دیده می‌شود. خاستگاه اصلی این بارش شهابی، دنباله‌دار C/1911 N1 Kiess است.

پایه‌گذار آنالیز تابعی مدرن ریاضیات

۳۱ آگوست ۱۹۴۵ میلادی برابر با ۱۰ شهریور ۱۳۲۴ خورشیدی، استفان باناخ، ریاضیدان لهستانی که آنالیز تابعی مدرن را پایه‌گذاری کرد درگذشت. باناخ همچنین به توسعه نظریه فضاهای برداری توپولوژیکی کمک کرد. علاوه‌براین، او در اندازه‌گیری نظری و ادغام نظریه مجموعه‌ها و سری‌های متعامد مشارکت داشت. باناخ در پایان رساله‌ای که در سال ۱۹۲۰ نوشت، آنچه را که امروزه فضای باناخ نامیده می‌شود، به‌طور بدیهی تعریف کرد. این ایده تقریباً در همان زمان ازسوی دیگران هم مطرح شد (برای مثال وینر این مفهوم را مطرح کرد اما نظریه‌اش را توسعه نداد). جبرهای باناخ هم به نام او نامگذاری شدند. اهمیت کارهای این دانشمند لهستانی در این است که او یک نظریه سیستماتیک از آنالیز عملکردی را توسعه داد.