همه چیز درباره آب مروارید

آفتاب نیوز :

عدسی ساختمان شفاف و بدون رگ با قطر حدود ۹ میلی متر و ضخامت ۴ میلی متر است که در قسمت میانی کره چشم قرار گرفته و باعث تمرکز نور بر روی شبکیه می شود. شبکیه لایه حساس به نور در چشم است که پیام های بینایی را دریافت می کند.

در یک چشم طبیعی نور از عدسی عبور کرده و روی شبکیه متمرکز می شود. برای ایجاد یک تصویر دقیق عدسی باید شفاف باشد.

آب مروارید چیست؟

عدسی از آب و پروتئین ساخته شده و شفاف است تا نور بتواند از آن عبور کند. گاهی اوقات بخشی از این پروتئین ها تغییر یافته و منجر به کدورت قسمت هایی از عدسی می شوند. در نتیجه نور به خوبی به شبکیه نمی رسد و اختلال بینایی ایجاد می شود که این پدیده را آب مروارید می نامند.

در مراحل اولیه که تنها بخش کوچکی از عدسی کدر شده است شاید آب مروارید مشکلی ایجاد نکند اما در بیشتر مواقع این روند ادامه می یابد و بخش بزرگی از عدسی کدر می شود و بینایی را مختل می سازد. سرعت پیشرفت آب مروارید در بین افراد مختلف متفاوت است. آب مروارید ناشی از افزایش سن به تدریج و طی چند سال پیشرفت می نماید. آب مروارید در افراد جوان و افراد دیابتی ممکن است به سرعت و طی چند ماه پیشرفت نماید ولی سرعت پیشرفت آب مروارید در هر فرد را نمی توان دقیقا پیشگویی کرد.

آب مروارید از چشمی به چشم دیگر سرایت نمی کند اگرچه افراد زیادی مبتلا به آب مروارید در هر دو چشم هستند ولی همیشه سرعت پیشرفت بیماری در دو چشم یکسان نیست. مطالب زیادی در مورد آب مروراید ناشی از سن روشن شده است اما هنوز هیچ علت قطعی برای آن مشخص نگردیده است. دانشمندان علل متعددی از جمله سیگار کشیدن بیماری قند و تماس زیاد با نور خورشید را برای ابتلا به آن ذکر می کنند.

انواع مختلف آب مروراید کدامند؟

الف – آب مروراید ناشی از افزایش سن: عدسی نیز همانند سایر قسمت های بدن در طول زندگی به رشد خود ادامه می دهد و لایه هایی به سطح خارجی آن اضافه می شود که با گذشت زمان لنز سخت می شود و شفافیت خود را از دست می دهد.

آب مروارید ناشی از افزایش سن شایع ترین نوع آب مروارید است و بین سنین ۶۵ تا ۷۴ سالگی ۵۰ درصد افراد و بالای سن ۷۵ سالگی ۷۰ درصد افراد به آن مبتلا می شوند اما می تواند از ۳۵ سالگی به بعد شروع شود.

ب – آب مروارید ناشی از سایر بیماری ها: این نوع آب مروارید در افرادی که بیماری های مشخص دیگری از جمله دیابت (بیماری قند) دارند دیده می شود. گاهی بروز آب مروارید در رابطه با مصرف دارو های کورتون دار است.

پ- آب مروارید ناشی از ضربه: گاهی بلافاصله پس از صدمات چشمی و گاهی سال ها بعد از آن دیده می شود.

ت- آب مروارید مادرزادی: برخی بچه ها با آب مروراید به دنیا می آیند یا این که در کودکی به آن مبتلا می شوند که معمولا در هر دو چشم است. این آب مروارید ممکن است در بینایی اختلال ایجاد نکند اما در صورت ایجاد اختلال حتما باید جراحی شود.

علائم آب مروارید چیست؟

شایع ترین علائم این بیماری عبارت اند از:

الف – تار شدن یا محو شدن بینایی.

ب- حساس شدن به روشنایی: درخشندگی زیاد نور اتومبیل ها در شب خیرگی و پخش نور چراغ ها و نور آفتاب دیدن هاله اطراف چراغ ها.

پ- کم رنگ شدن یا محو شدن رنگ ها.

ت – دید کم در شب.

ث- دو بینی یا چند بینی (که با افزایش شدت آب مروارید وضعیت بدتر می شود).

ج- افزایش دید نزدیک تغییر مداوم شماره عینک و یا لنز تماسی.

این علائم می تواند ناشی از سایر بیماری های چشمی نیز باشند پس اگر دچار هر یک از این علائم شدید حتما به چشم پزشک مراجعه کنید.

در آب مروارید خفیف اختلال بینایی شاید بسیار ناچیز باشد. اما با افزایش میزان آب مروارید بینایی به تدریج بد تر می شود. بعضی از مبتلایان همزمان با کاهش دید دور احساس می کنند که دید نزدیک آن ها بهتر شده اما این تغییر موقتی است و با افزایش میزان آب مروارید دید دور و نزدیک هر دو بدتر خواهد شد.

چگونه آب مروارید تشخیص داده می شود؟

تشخیص آب مروارید با مشاهده عدسی کدر شده توسط دستگاه های چشم پزشکی صورت می پذیرد. ارزیابی با چراغ قوه قابل اعتماد نیست زیرا همراهی بعضی از بیماری ها با آب مروارید از جمله آب سیاه با چراغ قوه قابل تشخیص نیست. برای تشخیص صحیح معایناتی که توسط چشم پزشک انجام می شود شامل موارد زیر است:

الف- اندازه گیری قدرت بینایی.

ب- گشاد کردن مردمک که با مصرف قطره های چشمی صورت می گیرد و به چشم پزشک اجازه می دهد تا تمام قسمت های عدسی و شبکیه را کاملا معاینه کند.

پ- تونومتری: با این معاینه فشار چشم اندازی گیری می شود. افزایش فشار ممکن است علامت گلوکوم (آب سیاه) باشد.

همچنین چشم پزشک ممکن است معاینات دیگری برای بررسی سلامت سایر اجزای چشم نیز انجام دهد.

درمان آب مروارید چگونه است و چه زمانی عمل می شود؟

در مراحل اولیه آب مروارید وضعیت بینایی با استفاده از عینک عدسی های بزرگ نما و نور های قوی تر بهبود می یابد. اما اگر این تدابیر کمک کننده نباشد جراحی تنها راه درمان است که شامل خارج کردن عدسی کدر شده و جایگزینی آن با عدسی مصنوعی است. دارو قطره ورزش یا عینک مانع بروز یا بهبود آب مروارید نمی شوند.

زمان عمل با توجه به نیاز و شرایط هر فرد متفاوت است. در افراد مسن که نیاز چندانی به دید کامل ندارند ممکن است دیرتر نیاز به انجام جراحی باشد. به هرحال شما با کمک چشم پزشک در این زمینه تصمیم خواهید گرفت.

«آب مروارید زمانی نیاز به جراحی دارد که اختلال بینایی انجام فعالیت های شغلی یا روزمره مانند رانندگی مطالعه و تماشای تلویزیون را مختل کند و نیازی به رسیدن آب مروارید نیست»

در اغلب موارد انتظار برای انجام عمل آب مروارید ضرری به چشم نمی رساند. اگر هر دو چشم به آب مروارید مبتلا باشند پزشک آن ها را در یک زمان جراحی نمی کند. هر چشم باید به طور جداگانه تحت عمل جراحی قرار گیرد.

در صورتی ه وضعیت اورژانسی نباشد بهتر است حداقل ۴ ماه بین دو عمل فاصله باشد. گاهی اوقات در بیماران مبتلا به بیماری قند جهت معاینه شبکیه و درمان ضایعات ناشی از بیماری انجام عمل آب مروارید ضروری است.

اگر آب مروارید عمل نشود چه اتفاقی می افتد؟

با تاخیر در عمل جراحی به تدریج بینایی فرد کاهش یافته به طوری که در حد شمارش انگشتان و یا فقط درک نور خواهد رسید در این مرحله در تعداد کمی از بیماران ممکن است منجر به افزایش فشار داخل چشم (آب سیاه) شود و در نتیجه نیاز به جراحی اورژانس پیدا می کند که عوارض و خطرات آن بیشتر از جراحی معمول است؛ بنابراین در صورتی که تشخیص آب مروارید داده شده اما به عللی جراحی آن امکان پذیر نیست بیمار باید تحت نظر چشم پزشک باشد تا به مرحله اورژانس نرسد.

آیا عمل جرحی آب مروارید موثر است؟

امروزه این عمل یکی از رایج ترین بی خطرترین و موثرترین اعمال جراحی چشم به شمار می رود. حدود ۹۰ درصد افرادی که تحت این عمل قرار می گیرند دید بهتری پیدا می کنند مگر این که مشکلی در قرنیه شبکیه یا عصب بینایی وجود داشته باشد.

عمل جراحی توسط چشم پزشک (فردی که برای تشخیص و درمان همه بیماری های چشم آموزش دیده است) انجام می شود. جراحان کاتاراکت معمولا چشم پزشک های عمومی هستند که پس از طی دوره عمومی ۴ سال دوره دستیاری را به صورت آموزش بیمارستانی گذرانده اند.

قبل از عمل جراحی چه باید کرد؟

اگر شما می خواهید تحت این عمل قرار بگیرید در نظر داشته باشید که یک یا دو هفته قبل از جراحی پزشک آزمایش هایی درخواست می کند که شامل آزمایش های خون و ادرار عکسبرداری از قفسه سینه و تعیین قدرت لنز داخل چشمی است. در صورتی که دچار افزایش فشار خون یا قند خون هستید قبل از عمل باید حتما زیر نظر متخصص داخلی درمان و تحت کنترل قرار بگیرید. روز قبل از عمل حمام کنید و ۶ ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورید.

چگونه آب مروارید خارج می شود؟

دو راه عمده وجود دارد که جراح چشم پزشک تفاوت های آن را شرح داده و به شما کمک می کند تا با توجه به وضعیت خاص خود بهترین شیوه را انتخاب کنید. نتایج بینایی هر دو روش در پایان سه ماه یکسان است.

الف- فیکو (فیکو امولسی فیکیشن): جراحی در کنار قرنیه (سطح شفاف و گنبدی شکل که جلو چشم را تشکیل می دهد) برش کوچکی ایجاد و سپس یک وسیله ظریف را وارد چشم می کند.

این وسیله امواج مافوق صوت را به داخل عدسی منتقل کرده و باعث خرد شدن عدسی کدر شده می شود سپس به وسیله مکش تکه های کدر شده از چشم خارج می شوند. بسیاری از اعمال جراحی امروزه از طریق فیکو انجام می شوند. این عمل عمل جراحی آب مروارید با برش کوچک نیز نامیده می شود.

ب – عمل جراحی خارج کپسولی: پزشک بریدگی بزرگتری در کنار قرنیه ایجاد می کند و هسته سخت و کدر عدسی را خارج می کند و باقی مانده آن توسط مکش خارج می شود.

در بسیاری از موارد عدسی داخل چشمی IOL (آی – ا – ال) جایگزین عدسی خارج شده می گردد. IOL در واقع یک عدسی مصنوعی شفاف می باشد که نیاز به مراقبت نداشته و یک جزء دائم در چشم محسوب خواهد شد. در ضمن به علت آن که IOL در داخل چشم قرار می گیرد شما آن را نمی بینید و احساس نمی کنید. به وسیله IOL بینایی تان بهبود می یابد چون این وسیله باعث انتقال و تمرکز نور روی شبکیه می شود. بعضی افراد به علل مختلف از جمله مشکلات حین عمل جراحی و یا بیماری های دیگر چشمی نمی توانند از IOL بهره مند شوند. برای اینگونه افراد لنز های تماسی یا عینک هایی با بزرگنمایی زیاد توصیه می شود.

در حین جراحی چه اتفاقاتی رخ می دهد؟

پس از ورود به اتاق عمل کلینیک یا بیمارستان قطره چشمی برای گشاد کردن مردمک استفاده می شود سپس اطراف چشم ها با محلول ضد عفونی کننده شسته و تمیز می شود. عمل جراحی معمولا حدود یک ساعت طول می کشد و بدون درد است. جراحی می تواند تحت تاثیر بی حسی موضعی (با تزریق ماده بی حس کننده در زیر چشم و اطراف پلک) و یا با بیهوشی عمومی انجام گیرد که بستگی به وضعیت جسمانی شما و نظر متخصص قلب و جراح چشم دارد.

در روش بیهوشی عمومی معمولا در طول عمل هیچ چیز حس نخواهید کرد و پس از برخاستن از بیهوشی از عمل جراحی چیزی به خاطر نخواهید داشت. بعد از عمل روی چشم شما پانسمان گذاشته می شود و سپس مدتی در بیمارستان استراحت می کنید و از شما مراقبت خواهد شد تا دچار مشکلی نشوید. تقریبا تمامی بیماران در همان روز می توانند مرخص شوند.

بعد از جراحی چه می شود؟

احساس خفیف ناراحتی و جسم خارجی تا مدتی بعد از عمل طبیعی است. اشک ریزش خفیف و ترشح مختصر شایع است. چشم ممکن است به نور و تماس حساس شود. در صورت احساس ناراحتی برای ۱ تا ۲ روز اول ممکن است پزشک هر ۴ تا ۶ ساعت مسکن تجویز کند. بعد از این مدت احساس ناراحتی معمولا از بین می رود.

در بسیاری موارد ترمیم برش تا حدود ۶ هفته طول می کشد. بعد از جراحی پزشک برنامه زمان بندی شده ای را برای انجام معاینات جهت بررسی پیشرفت ترمیم زخم و کنترل فشار داخل چشم تعیین می کند. تا چند هفته پس از عمل باید از قطره های چشمی استفاده کرد. از پزشک در مورد نحوه و زمان استفاده و اثرات جانبی دارو ها سوال کنید. در طول ماه اول باید از یک پوشش یا عینک برای محافظت از چشم استفاده کنید. از مالیدن و یا فشار دادن چشم ها اجتناب کنید. سعی کنید خم نشوید و اجسام سنگین را بلند نکنید. در روش فیکو پس از یک هفته و در روش خارج کپسولی تا دو هفته پس از عمل جراحی نماز را نشسته به جای آورید تا فشار داخل چشم بالا نرود.

می توانید قدم بزنید از پله ها بالا بروید و کار های سبک انجام دهید. پس از ۵ روز در روش فیکو و پس از یک هفته در روش خارج کپسولی می توان حمام کامل کرد. فقط مراقبت باشید آب به داخل چشمتان نرود.

پس از عمل هیچ نوع پرهیز غذایی خاصی ندارید و رژیم غذایی و دارویی شما (به جز دارو های چشمی) همانند وضعیت پیش از عمل است.

چه عوارضی ممکن است در اثر عمل کاتاراکت حاصل شود؟

عمل کاتاراکت های معمولی که با بیماری دیگری توام نیستند در ۹۹-۹۵ درصد موارد بدون عارضه انجام می شود ولی انجام عمل جراحی بدون عارضه را هیچ جراحی نمی تواند صد در صد ضمانت کند و ممکن است حین عمل و یا پس از انجام عمل عوارضی حاصل شود که به طور مختصر به آن ها اشاره می شود.

الف: خونریزی پشت کره چشم هنگام تزریق ماده بی حسی که اگر شدید باید منجر به تعویق عمل برای چند هفته خواهد شد.

ب: پاره شدن کپسول عدسی که اگر زیاد باشد ممکن است امکان کارگذاری لنز در اتاق خلفی وجود نداشته باشد و جراح مجبور شود لنز را در اتاق قدامی قرار دهد.

پ: خونریزی شدید داخل چشم که احتمال ایجاد آن خیلی کم است ولی افراد خیلی مسن و افراد با فشار خون بالا ممکن است دچار آن شوند.

ت: التهاب قرنیه که از فردای عمل آشکار می شود ممکن است موقت و یا دائمی باشد.

ث: التهاب داخل چشمی که معمولا ۲-۱ روز پس از عمل شروع و تا چند روز ممکن است ادامه یابد.

ج: عفونت داخل چشمی که ممکن است از ۲۰-۲ روز بعد از عمل تظاهر کند که علامت آن درد شدید چشم حساسیت به نور ورم پلک ها و کاهش دید است و بیمار باید فورا مورد درمان قرار گیرد.

چ: ایجاد تغییراتی در مایع داخل چشم (زجاجیه) و جداشدگی پرده شبکیه که ممکن است در طی ماه ها یا سال ها بعد از عمل اتفاق بیافتد.

ح: سایر عوارض دیگر مثل آستیگماتیسم دوربینی و نزدیک بینی نیز از عوارض عمل کاتاراکت و لنز داخل چشمی هستند.

علائم شروع این عوارض به صورت درد اشک ریزش حساسیت به نور کاهش دید ورم پلک سرخی غیر عادی چشم و جرقه های نورانی است. با مراجعه سریع به چشم پزشک این عوارض معمولا به طور موفقیت آمیزی درمان خواهند شد.

چه زمانی بینایی طبیعی می شود؟

چند روز پس از عمل می توان فعالیت های روزانه را شروع کرد. اما بینایی ممکن است تا مدتی کامل نباشد. پس از عمل چشم برای عادت کردن با شرایط جدید نیاز به زمان دارد تا به طور مناسبی با چشم دیگر هماهنگی ایجاد کند بخصوص اگر چشم مقابل دچار آب مروارید باشد. در مورد زمان شروع مجدد رانندگی در صورتی که دید کافی داشته باشید منعی وجود ندارد.

اگر IOL در چشم تعبیه شده باشد ممکن است رنگ ها خیلی روشن و یا مختصری آبی به نظر برسند. همچنین اگر در نور شدید خورشید قرار بگیرید همه چیز برای چند ساعت کمی قرمز به نظر می رسد. این اختلالات به این دلیل است که عدسی مصنوعی در چشم شما کاملا شفاف است و نور زیادی به داخل چشم راه می یابد. در عرض چند ماه پس از تعبیه IOL این تغییرات از بین می رود. پس از عمل چشم ممکن است نیاز به عینک جدیدی پیدا کنید که بعد از ۲ تا ۳ ماه تجویز خواهد شد.

«آب مروارید ثانویه» یعنی چه؟

در تکنیک های جدید جراحی کپسول خلفی عدسی از چشم خارج نمی شود. گاهی اوقات این لایه کدر شده و بینایی را محو می کند این پدیده «آب مروارید ثانویه» نامیده می شود که می تواند ماه ها یا سال ها پس از عمل اتفاق بیافتد. در بیماران جوان تر احتمال بروز آن بیشتر است و در ۴۰ تا ۶۰ درصد موارد اتفاق می افتد. برخلاف آب مروارید این پدیده نیاز به جراحی ندارد و به وسیله لیزر درمان می شود.

در تکنیکی به نام کپسولوتومی با لیزر یاگ (YAG) پزشک سوراخ کوچکی در لایه کدر شده ایجاد می کند تا نور از آن عبور کند. این درمان بدون درد بوده و سرپایی انجام می شود.

چگونه می توان از بینایی محافظت کرد؟

اگرچه نمی دانیم که چگونه باید از آب مروارید پیشگیری نمود اما افراد بالای ۶۰ سال در معرض مشکلات بینایی زیادی هستند و اگر ۶۰ سال و یا بیشتر دارید سالی یک بار باید مورد معاینات کامل چشمی قرار بگیرید. این معاینات امکان تشخیص علائم بیماری های آب مروارید آب سیاه مشکلات نقطه حساس بینایی ناشی از سن و سایر اختلالات بینایی را به پزشک می دهد.