جرایم غیرقابل گذشت کدامند؟

جرایم غیرقابل گذشت، اون دسته از جرم هایی هستند که حتی اگه شاکی خصوصی هم رضایت بده یا اصلاً شکایتی نکنه، سیستم قضایی کشور باید حتماً بهشون رسیدگی کنه و مجرم رو مجازات. این جرایم معمولاً امنیت و نظم عمومی جامعه رو به خطر می اندازند و به همین خاطر، جنبه عمومی شون پررنگ تره. شناخت تفاوت بین این جرایم با جرایم قابل گذشت خیلی مهمه، مخصوصاً با تغییرات اخیر تو قانون مثل اصلاحیه ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی که جرایمی مثل کلاهبرداری و سرقت رو دوباره غیرقابل گذشت کرده.

تاحالا فکر کردید اگه کسی بهتون آسیب بزنه یا ازتون دزدی کنه، چقدر می تونید تو سرنوشت اون پرونده و مجازات مجرم مؤثر باشید؟ یا مثلاً اگه خدای نکرده خودتون درگیر یه پرونده کیفری بشید، آیا گذشت طرف مقابل می تونه راه نجاتی برای شما باشه؟ تو دنیای پیچیده قانون و حقوق، دونستن این تفاوت ها از نون شب واجب تره، چون مستقیم روی سرنوشت افراد و پرونده ها تأثیر می ذاره. خیلی وقتا آدم ها فکر می کنن هر جرمی بالاخره یه شاکی داره و اگه شاکی رضایت بده، همه چی تموم می شه. اما این تصور همیشه درست نیست، مخصوصاً وقتی پای جرایم غیرقابل گذشت به میون میاد.

همونطور که گفتم، جرایم تو نظام حقوقی ما به دو دسته اصلی تقسیم می شن: «قابل گذشت» و «غیرقابل گذشت». این تقسیم بندی اصلاً الکی نیست و مبنای محکم قانونی داره. برای اینکه ماجرا براتون روشن بشه و بدونید تو کدوم دسته از جرایم، رضایت شاکی می تونه ورق رو برگردونه و تو کدوم دسته تأثیر چندانی نداره، قراره تو این مقاله حسابی درباره اش حرف بزنیم. مخصوصاً می خوایم یه سر هم به تغییرات جدید قانون بزنیم، چون تازگی ها ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی اصلاح شده و این یعنی بعضی از جرم های پر سروصدا مثل کلاهبرداری و سرقت که برای مدتی قابل گذشت شده بودن، دوباره رنگ غیرقابل گذشت به خودشون گرفتن. پس با ما همراه باشید تا یه راهنمای کامل و کاربردی داشته باشیم.

وقتی پای عدالت وسط می آید: جنبه عمومی و خصوصی جرم یعنی چی؟

قبل از اینکه دقیقاً بریم سراغ اینکه جرایم غیرقابل گذشت کدامند، لازمه اول یه مفهوم مهم رو خوب بفهمیم: «جنبه عمومی جرم» و «جنبه خصوصی جرم». این دو تا مثل دو روی یک سکه هستند که تو هر جرمی می تونیم ردپاشون رو ببینیم، فقط گاهی یکی پررنگ تره و گاهی اون یکی. اصلاً همین تفاوت تو پررنگ بودن این دو جنبه است که باعث می شه یه جرم قابل گذشت باشه یا غیرقابل گذشت.

جرم رو اگه بخوایم خیلی ساده تعریف کنیم، به هر رفتاری (چه انجام دادن کاری، چه انجام ندادنش) می گن که قانون اون رو ممنوع کرده و براش مجازات تعیین کرده. حالا این جرم دو تا روی مختلف داره:

جنبه عمومی جرم: وقتی پای همه ما وسطه

بعضی از جرم ها، فراتر از اینکه به یه نفر خاص آسیب بزنن، نظم کل جامعه، امنیت عمومی و حتی احساس آرامش مردم رو بهم می ریزن. فرض کنید یه نفر تو خیابون به زور کیف یه خانم رو قاپیده و فرار کرده. خب اینجا هم اون خانم ضرر دیده (جنبه خصوصی)، هم مردم تو اون خیابون احساس ناامنی کردن و نظم جامعه بهم ریخته (جنبه عمومی). این جنبه عمومی یعنی اینکه حکومت به عنوان نماینده مردم، وظیفه داره برای حفظ آرامش و امنیت، حتی اگه شاکی خصوصی هم بی خیال ماجرا بشه، باز هم دنبال مجرم بگرده و عدالت رو اجرا کنه. اینجا دادستان، به عنوان «مدعی العموم» وارد عمل می شه و حتی اگه شاکی خصوصی پرونده رو دنبال نکنه، خودش پیگیر ماجراست.

جنبه خصوصی جرم: وقتی حق یه نفر لگدمال می شه

حالا برعکس، یه سری جرم ها هستن که بیشتر از هر چیز دیگه، حق یه شخص خاص رو زیر پا می ذارن و آسیب مستقیمی به اون فرد وارد می کنن. مثلاً اگه کسی به شما توهین کنه، اینجا بیشتر حقوق و آبروی شماست که خدشه دار شده. البته این به این معنی نیست که جامعه هیچ کاری نداره، نه! ولی اولویت با جبران خسارت و رسیدگی به حق اون شاکی خاصه. تو این جور جرم ها، اگه شاکی خودش پا پیش بذاره و شکایت کنه، پرونده شروع می شه و اگه بعداً پشیمون بشه و رضایت بده، پرونده همونجا تموم می شه و دیگه کسی کاری به کار مجرم نداره.

پس ارتباط این دو جنبه با قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن جرم، دقیقاً همینه: اگه جنبه عمومی یه جرم اونقدر پررنگ باشه که آرامش جامعه رو بهم بریزه، جرم «غیرقابل گذشت» محسوب می شه. اما اگه جنبه خصوصی اش غالب باشه و به منافع فردی بیشتر آسیب بزنه، می تونه «قابل گذشت» باشه. این تفاوت خیلی مهمه، چون هم تو شروع پرونده، هم تو روند رسیدگی و حتی تو مجازات نهایی مجرم، تأثیر مستقیم داره.

جرایم قابل گذشت: اینا رو می شه بخشید!

خب، حالا که با مفهوم جنبه عمومی و خصوصی جرم آشنا شدیم، راحت تر می تونیم بریم سراغ «جرایم قابل گذشت». اینا اون دسته از جرم ها هستن که همونطور که از اسمشون پیداست، «گذشت» شاکی خصوصی توشون حرف اول و آخر رو می زنه. یعنی چی؟ یعنی اگه کسی این جرم ها رو انجام بده و طرف مقابلش که شاکی خصوصی هست، از حق خودش بگذره و رضایت بده، دیگه کسی کاری به کار مجرم نداره و پرونده همونجا تموم می شه.

تعریف و ویژگی های جرایم قابل گذشت

بذارید ساده تر بگم: جرایم قابل گذشت به جرم هایی گفته می شه که پیگیری و رسیدگی بهشون فقط و فقط با شکایت شاکی خصوصی شروع می شه و اگه شاکی تو هر مرحله ای از پرونده، چه اولش، چه وسطش، یا حتی بعد از اینکه حکم صادر شد، رضایت بده و از حقش بگذره، دیگه مراحل قانونی پرونده متوقف می شه و مجازات هم اعمال نمی شه. یعنی اینجا، حق اون آدم خاصی که از جرم آسیب دیده، بر جنبه عمومی جرم چربش داره.

ویژگی های اصلی این جرایم رو اگه بخوایم لیست کنیم، می تونیم بگیم:

• شروع پرونده منوط به شکایت شاکی خصوصی هست.
• گذشت شاکی خصوصی، باعث موقوف شدن پیگیری پرونده و حتی ساقط شدن مجازات می شه.
• غالباً جنبه خصوصی این جرم ها، یعنی آسیبی که به یه فرد خاص وارد شده، از جنبه عمومی شون پررنگ تره.

مصادیق رایج جرایم قابل گذشت (طبق قانون مجازات اسلامی)

قانون گذار تو ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی و بعضی از مواد دیگه، این جرایم رو مشخص کرده. یادتون باشه که همیشه اصل بر اینه که جرم «غیرقابل گذشت»ه، مگر اینکه قانون صراحتاً بگه فلان جرم «قابل گذشت»ه. یعنی اگه تو قانون به صراحت گفته نشده باشه، شما باید فرض رو بر غیرقابل گذشت بودن جرم بذارید (این رو ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی بهمون می گه).

چند تا از مهمترین و پرتکرارترین جرایم قابل گذشت که ممکنه خیلی به گوشتون خورده باشه رو اینجا براتون میارم:

• توهین ساده: اگه کسی به شما توهین کنه، اما توهینش اونقدر شدید نباشه که مجازات سنگینی داشته باشه.
• افترا: اگه یه نفر بی جهت و دروغ بهتون تهمت بزنه و چیزی رو به شما نسبت بده که انجامش ندادید.
• نشر اکاذیب: اگه کسی شایعه پراکنی کنه یا دروغ هایی رو درباره شما منتشر کنه.
• خیانت در امانت (قبل از اصلاحیه ماده ۱۰۴ اخیر): تا قبل از اصلاحیه جدید، خیانت در امانت هم جزو این دسته بود، اما بعد از اصلاحیه جدید برای مبالغ مشخصی، دیگه قابل گذشت نیست. این مورد رو تو بخش بعدی بیشتر توضیح میدم.
• مزاحمت تلفنی: اگه کسی با تماس های مکرر و بی مورد آرامش شما رو بهم بزنه.
• تهدید (با شرایط خاص): تهدید به ضررهای مالی یا شرفی که شدید نباشه.
• جعل و تزویر در اسناد غیررسمی: اگه جعل تو یه سندی اتفاق بیفته که سند رسمی دولتی نباشه.
• تخریب اموال منقول و غیرمنقول متعلق به دیگری: اگه کسی مال شما رو خراب کنه و تخریب از نوع شدیدی نباشه.
• ربودن مال غیر: اگه مال کسی بدون قصد سرقت یا کلاهبرداری، ربوده بشه.

این لیست کامل نیست، اما می تونه بهتون یه دید کلی بده. نکته مهم اینه که هر کدوم از این جرم ها شرایط و جزئیات خاص خودشون رو دارن که اگه بخوایم وارد اونها بشیم، بحث خیلی طولانی می شه. پس یادتون باشه، همیشه برای موارد خاص و جزئیات بیشتر، مشاوره با یه وکیل متخصص بهترین راهه.

جرایم غیرقابل گذشت: وقتی پای جامعه وسط می آید

رسیدیم به بخش اصلی بحثمون، یعنی «جرایم غیرقابل گذشت». این دسته از جرم ها اونایی هستن که توشون منافع و امنیت کل جامعه اونقدر مهمه که حتی اگه فردی که از جرم آسیب دیده هم رضایت بده، یا اصلاً نخواد شکایت کنه، باز هم قانون کوتاه نمیاد و مجرم باید مجازات بشه. اینجا دیگه سیستم قضایی به عنوان نماینده مردم و برای حفظ نظم عمومی، خودش وارد عمل می شه و ماجرا رو پیگیری می کنه.

تعریف جرایم غیرقابل گذشت

به زبان ساده، جرایم غیرقابل گذشت یعنی جرم هایی که تعقیب و رسیدگی بهشون، و در نهایت اجرای حکم مجازاتشون، نیازی به شکایت شاکی خصوصی نداره. حتی اگه شاکی خصوصی هم بعداً رضایت بده، این گذشت فقط می تونه تو تخفیف مجازات مجرم مؤثر باشه، اما پرونده رو نمی بنده و مجازات رو کلاً از بین نمی بره. اینجا دادستان، به عنوان «مدعی العموم» و نماینده کل جامعه، مسئول پیگیری پرونده است و وظیفه داره که متهم رو تعقیب کنه، به دادگاه بیاره و اگه جرمش ثابت شد، مجازاتش رو اجرا کنه.

تأکید اصلی این دسته از جرایم، روی حفظ نظم عمومی، امنیت جامعه و پیشگیری از ارتکاب مجدد جرمه. در واقع، هدف اینه که با برخورد قاطع با این جرایم، به همه نشون داده بشه که قانون قویه و هیچ کس نمی تونه آرامش و امنیت مردم رو به خطر بندازه و به راحتی از مجازات فرار کنه.

اصل حاکم: ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی

یادتونه که گفتم ماده ۱۰۳ قانون مجازات اسلامی می گه اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایمه؟ این یعنی هر جرمی، تا زمانی که قانون صراحتاً اون رو قابل گذشت اعلام نکرده باشه، جزو جرایم غیرقابل گذشت محسوب می شه. پس اگه تو شک بودید که یه جرم قابل گذشته یا نه، بدونید که احتمالاً غیرقابل گذشته! این اصل، پایه و اساس تقسیم بندی جرایم تو نظام حقوقی ماست.

مصادیق مهم و رایج جرایم غیرقابل گذشت

لیست مصادیق جرایم غیرقابل گذشت خیلی طولانیه، چون همونطور که گفتیم، اصل بر غیرقابل گذشت بودنه. اما اینجا چند تا از مهمترین و شناخته شده ترین ها رو که جنبه عمومی قوی دارن و ممکنه خیلی ها اسمشون رو شنیده باشن، براتون می آورم:

۱. جرایم علیه تمامیت جسمانی و حیات

اینجا دیگه پای جون آدمیزاده. مثلاً قتل عمد، چه قصاص داشته باشه چه نه، باز هم جنبه عمومی جرمش پابرجاست و اگه اولیای دم هم گذشت کنن، جنبه عمومی اش هست و دادستان پیگیری می کنه. یا ضرب و جرح عمدی که خیلی شدیده و منجر به نقص عضو یا از دست دادن یکی از منافع حسی (مثل بینایی) بشه، جزو جرایم غیرقابل گذشت هست.

۲. جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور

اینا جرم هایی هستن که کلاً امنیت کشور رو هدف قرار می دن و به هیچ عنوان قابل گذشت نیستن. مثلاً محاربه، افساد فی الارض، جاسوسی، یا تشکیل گروهک های تروریستی. اینا جرایمی هستن که مستقیماً با حاکمیت و بقای یک ملت سر و کار دارن.

۳. جرایم بزرگ مالی و اقتصادی

همونطور که تو جامعه می بینیم، جرایم مالی می تونن اثرات خیلی بدی روی اقتصاد و معیشت مردم داشته باشن. به خاطر همین، اختلاس، ارتشاء (رشوه)، پولشویی، و هر نوع اخلال تو نظام اقتصادی کشور (مثل احتکار گسترده)، از مهم ترین جرایم غیرقابل گذشت به حساب میان.

۴. جرایم مرتبط با مواد مخدر

از تولید و توزیع و قاچاق مواد مخدر تا نگهداری و مصرف اون، همه اینا جنبه عمومی قوی دارن و به هیچ عنوان قابل گذشت نیستن. این جرایم به سلامت و امنیت جامعه آسیب جدی می زنن.

۵. جرایم منافی عفت عمومی

جرم هایی مثل زنا، لواط، دایر کردن مراکز فساد و امثالهم، چون به ارزش ها و هنجارهای اخلاقی جامعه ضربه می زنن، جزو جرایم غیرقابل گذشت هستن و دادستان مکلف به پیگیری اونهاست.

۶. جرایم علیه اموال عمومی و دولتی

اگه کسی به اموال دولتی یا عمومی آسیب بزنه، مثل تخریب اموال دولتی، جعل اسناد رسمی دولتی، یا تصرف غیرقانونی تو اموال عمومی، اینا هم جنبه عمومی دارن و قابل گذشت نیستن.

۷. جرایم علیه دستگاه قضایی

برای اینکه چرخ عدالت درست بچرخه، لازمه که به دستگاه قضایی احترام گذاشته بشه و کسی اخلال ایجاد نکنه. به همین خاطر، جرم هایی مثل شهادت دروغ، کتمان حقیقت تو دادگاه، یا تمرد از دستورات قضایی، جزو جرایم غیرقابل گذشت هستن.

البته این فقط یه گوشه ای از لیست بلندبالای جرایم غیرقابل گذشت بود. می بینید که این جرایم همه شون یه ویژگی مشترک دارن: ضررشون فراتر از یه شخص خاصه و نظم و آرامش عمومی رو مختل می کنن.

باید همیشه این نکته رو تو ذهنتون داشته باشید که «اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایمه، مگر اینکه قانون صراحتاً خلافش رو بگه.» این قانون خیلی از ابهامات رو حل می کنه و به شما کمک می کنه تا بهتر بفهمید که با چه نوع جرمی روبرو هستید.

ماده واحده اصلاحی ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۴۰۳): یه خبر مهم برای کلاهبرداری و سرقت!

حتماً شنیدید که قانون مدام در حال تغییر و به روزشده. یکی از این تغییرات مهم و حساسی که تو سال ۱۴۰۳ اتفاق افتاده، اصلاحیه ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامیه. این اصلاحیه تو تاریخ ۱۴۰۳/۲/۲۵ تصویب شد و از تاریخ ۱۴۰۳/۴/۸ هم لازم الاجرا شده. این یعنی دیگه از این تاریخ به بعد، رویه های قبلی برای بعضی از جرم ها عوض شده.

مهم ترین تغییر این ماده چیه؟

تو سال ۱۳۹۹، یه قانونی به اسم «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» اومد که بر اساس ماده ۱۱ اون قانون، جرم های کلاهبرداری و سرقت (البته با شرایط خاص و سقف های ریالی مشخص) رو قابل گذشت کرده بود. یعنی اگه مبلغ کلاهبرداری کم بود یا سرقت کوچیک بود و شاکی رضایت می داد، پرونده تموم می شد. این باعث شده بود خیلی ها فکر کنن دیگه کلاهبرداری و سرقت هم راحت تر بخشیده می شن.

اما حالا با اصلاحیه جدید ماده ۱۰۴، ورق برگشته! این قانون جدید دوباره جرایم کلاهبرداری و در حکم آن تا مبلغ یک میلیارد ریال و سرقت های تا دویست میلیون ریال رو به دسته جرایم غیرقابل گذشت برگردونده. این خیلی مهمه، چون یعنی اگه کسی تا این مبالغ کلاهبرداری یا سرقت کنه، حتی اگه شاکی هم رضایت بده، باز هم دستگاه قضایی وظیفه داره که به پرونده رسیدگی کنه و مجرم رو مجازات کنه. پس دیگه خبری از اون راحتی گذشته نیست!

این اصلاحیه چه تأثیری روی مجازات داره؟

قبلاً که این جرم ها قابل گذشت شده بودن، طبق تبصره ماده ۱۰۴، حداقل و حداکثر مجازات حبسشون نصف می شد. اما حالا که دوباره غیرقابل گذشت شدن، این بخش از قانون دیگه شاملشون نمی شه و مجازات حبسشون همون مجازات کامل و اصلی هست که تو قانون برای کلاهبرداری و سرقت در نظر گرفته شده بود. این یعنی با این تغییر، قوه قضائیه می خواد با جرایم مالی قاطع تر برخورد کنه و با تشدید مجازات ها، جلوی این جور جرم ها رو بگیره.

پس اگه از این به بعد شنیدید که کسی می پرسه آیا کلاهبرداری قابل گذشت است؟ یا آیا سرقت قابل گذشت است؟ باید بگید که بسته به مبلغ و شرایط جرم، خیلی وقتا دیگه اینطور نیست و این جرم ها دوباره به لیست جرایم غیرقابل گذشت برگشتن. این تغییر می تونه رویکرد مبارزه با جرایم مالی رو تو کشور حسابی عوض کنه.

تأثیر گذشت شاکی در جرایم غیرقابل گذشت: چقدر می تونه کمک کنه؟

تا اینجا گفتیم که جرایم غیرقابل گذشت حتی با رضایت شاکی هم پرونده شون بسته نمی شه و مجرم از مجازات فرار نمی کنه. اما این به این معنی نیست که گذشت شاکی هیچ تأثیری نداره! اتفاقاً گذشت شاکی، چه قبل از صدور حکم قطعی، چه بعدش، می تونه اثرات مهمی تو پرونده و مجازات مجرم داشته باشه. البته این تأثیر با جرایم قابل گذشت خیلی فرق می کنه.

قبل از صدور حکم قطعی: تخفیف مجازات

فرض کنید یه جرمی اتفاق افتاده که جزو جرایم غیرقابل گذشت هست و پرونده تو مراحل اولیه دادسرا یا دادگاهه و هنوز حکم نهایی صادر نشده. اگه تو این مرحله، شاکی خصوصی رضایت بده و از حق خودش بگذره، این گذشت مثل یه چراغ سبز می مونه برای قاضی. یعنی قاضی می تونه:

1. مجازات مجرم رو «تخفیف» بده. مثلاً اگه برای یه جرم، مجازات سه تا ده سال حبس تعیین شده باشه، قاضی با دیدن رضایت شاکی، می تونه حداقل مجازات (سه سال) یا حتی کمتر از اون رو (بر اساس جهات تخفیف) برای مجرم در نظر بگیره.
2. یا حتی مجازات رو از یه نوع به نوع دیگه تبدیل کنه. مثلاً به جای حبس، حکم به جزای نقدی بده یا مجازات های جایگزین حبس رو در نظر بگیره که به حال متهم مناسب تر باشه (ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی دقیقاً به این اختیار قاضی اشاره داره).

پس رضایت شاکی قبل از حکم قطعی، یه برگ برنده برای متهم به حساب میاد تا مجازاتش کمتر بشه یا تغییر کنه، اما پرونده کلاً مختومه نمی شه و رسیدگی ادامه داره.

بعد از صدور حکم قطعی: باز هم تخفیف!

حالا فرض کنید پرونده مسیرش رو طی کرده، حکم قطعی هم صادر شده و مجرم محکوم شده. اگه تو این مرحله شاکی خصوصی تصمیم بگیره رضایت بده، باز هم این گذشت بی تأثیر نیست. تو این حالت، محکوم علیه (یعنی همون مجرم) می تونه با استناد به این رضایت شاکی، از دادگاه صادرکننده حکم قطعی درخواست کنه که تو میزان مجازاتش تجدیدنظر کنه. یعنی دادگاه دوباره پرونده رو بررسی می کنه و می تونه به خاطر گذشت شاکی، مجازات رو کم کنه.

اما یه نکته خیلی مهم: برخلاف جرایم قابل گذشت که رضایت شاکی بعد از حکم قطعی باعث متوقف شدن اجرای حکم و حتی پاک شدن آثار محکومیت می شه، تو جرایم غیرقابل گذشت، رضایت شاکی به هیچ وجه باعث توقف اجرای حکم نمی شه. یعنی مجرم باز هم باید مجازاتش رو تحمل کنه، فقط ممکنه میزانش کمتر بشه. آثار محکومیت هم باقی می مونه و پاک نمی شه. این یعنی اون مهر سابقه کیفری یا سابقه محکومیت، همچنان سر جاش هست. پس می بینید که فرق بزرگی بین این دو دسته جرم تو تأثیر رضایت شاکی وجود داره.

«در جرایم غیرقابل گذشت، گذشت شاکی خصوصی حکم چراغ سبزی برای تخفیف مجازات داره، نه حکم توقف پرونده و بخشش کامل.»

تفاوت های کلیدی جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت (یه مقایسه حسابی)

برای اینکه همه چیز براتون شفاف بشه و این دو تا دسته جرم رو دیگه با هم قاطی نکنید، یه جدول مقایسه کامل براتون آماده کردم. تو این جدول، تفاوت های اصلی و کلیدی بین جرایم قابل گذشت و جرایم غیرقابل گذشت رو از جنبه های مختلف می بینید:

ویژگی	جرایم قابل گذشت	جرایم غیرقابل گذشت
نحوه شروع تعقیب کیفری	شروع تعقیب کیفری فقط با شکایت شاکی خصوصی انجام می شه. اگه شاکی نباشه، پرونده ای تشکیل نمی شه.	شروع تعقیب کیفری هم با شکایت شاکی ممکنه، هم با گزارش ضابطین قضایی یا حتی اقدام مستقیم دادستان (مدعی العموم)، بدون نیاز به شاکی.
تأثیر گذشت شاکی بر تعقیب	گذشت شاکی خصوصی، باعث موقوف شدن تعقیب کیفری، رسیدگی و اجرای حکم می شه. پرونده به طور کامل بسته می شه.	گذشت شاکی خصوصی، روی ادامه تعقیب و رسیدگی تأثیری نداره و پرونده مسیر قانونی خودش رو طی می کنه.
تأثیر گذشت شاکی بر مجازات (قبل از حکم قطعی)	موجب موقوفی تعقیب و در نتیجه، سقوط کامل مجازات می شه.	صرفاً یکی از جهات تخفیف مجازات محسوب می شه و می تونه منجر به کاهش یا تبدیل مجازات بشه، اما مجازات به طور کامل ساقط نمی شه.
تأثیر گذشت شاکی بر مجازات (بعد از حکم قطعی)	اجرای حکم متوقف می شه و تمامی آثار محکومیت کیفری از بین می ره.	فقط امکان درخواست تجدیدنظر در میزان مجازات وجود داره، اما اجرای حکم متوقف نمی شه و آثار محکومیت هم باقی می مونه.
امکان عدول (پشیمانی) از گذشت	وقتی شاکی گذشت کرد، دیگه نمی تونه از گذشتش پشیمون بشه و پرونده دوباره باز نمی شه.	موضوعیت ندارد؛ چون گذشت از ابتدا هم پرونده رو متوقف نمی کنه که بخواد ازش عدول بشه.
غلبه کدام جنبه (عمومی/خصوصی)	جنبه خصوصی جرم (ضرر به فرد) بر جنبه عمومی (ضرر به جامعه) غالب و پررنگ تره.	جنبه عمومی جرم (ضرر به جامعه و نظم عمومی) بر جنبه خصوصی غالب و پررنگ تره.
نقش دادستان	نقش تبعی داره؛ با گذشت شاکی، دادستان هم مجبور به توقف رسیدگی می شه.	نقش اصلی به عنوان مدعی العموم داره و حتی بدون شاکی خصوصی هم پیگیر پرونده است.
نمونه های برجسته	توهین ساده، افترا، نشر اکاذیب، مزاحمت تلفنی، جعل و تزویر در اسناد غیررسمی.	قتل عمد، محاربه، اختلاس، ارتشاء، قاچاق مواد مخدر، کلاهبرداری (بالای سقف مشخص) و سرقت (بالای سقف مشخص بعد از اصلاحیه ۱۴۰۳).

این جدول به شما کمک می کنه تا با یک نگاه، تفاوت های اساسی این دو دسته رو بفهمید. درک این تفاوت ها تو هر موقعیت حقوقی، چه به عنوان شاکی، چه متهم یا حتی یه شهروند عادی، خیلی حیاتیه.

چند تا نکته حقوقی که باید بدونی!

تو این سفر حقوقی که با هم داشتیم و فهمیدیم جرایم غیرقابل گذشت کدامند و چه فرقی با بقیه دارن، رسیدیم به چند تا نکته مهم و کاربردی که دونستنشون می تونه حسابی به دردتون بخوره:

1. حتماً با وکیل متخصص مشورت کن: اگه خدای نکرده تو یه پرونده کیفری گیر افتادید، خصوصاً اگه جرم از نوع جرایم غیرقابل گذشت باشه، خوددرمانی حقوقی نکنید! این زمینه ها پر از پیچیدگی و جزئیاته که فقط یه وکیل متخصص کیفری می تونه راهنماییتون کنه. کوچک ترین اشتباه یا ناآگاهی می تونه عواقب جبران ناپذیری داشته باشه. وکیل می تونه بهتون بگه دقیقاً شرایط شما چیه، تاثیر گذشت شاکی در جرایم غیرقابل گذشت چقدره، و چطور باید قدم های بعدی رو بردارید.
2. اهلیت شاکی مهم نیست (برای شروع تعقیب): تو جرایم غیرقابل گذشت، اصلاً مهم نیست که شاکی خصوصی اهلیت قانونی (مثل بالغ بودن یا عاقل بودن) رو داشته باشه یا نه، یا حتی اینکه اصلاً وجود داشته باشه یا نه! دادستان به عنوان نماینده جامعه، بدون نیاز به این چیزها، می تونه تعقیب کیفری رو شروع کنه. البته اهلیت شاکی در مراحل بعدی مثل رضایت یا تقاضای جبران ضرر و زیان باز هم مهمه.
3. هر کسی می تونه گزارش جرم بده: یکی از ویژگی های بارز جرایم غیرقابل گذشت اینه که هر کسی، حتی اگه خودش ذینفع مستقیم نباشه یا هیچ ربطی به جرم نداشته باشه، می تونه وقوع جرم رو به مقامات قضایی گزارش بده. مثلاً اگه شاهد یه قتل یا یه اختلاس بزرگ بودید، وظیفه اخلاقی و حقوقی دارید که اطلاع بدید و مقامات هم مکلف به پیگیری هستن.
4. جرایم قابل گذشت هم یه جنبه عمومی کوچیک دارن: شاید با خودتون بگید پس جرم های قابل گذشت کلاً بی خطرن و هیچ جنبه عمومی ای ندارن؟ نه! هر جرمی، حتی اگه خیلی کوچیک باشه، یه ذره هم که شده، نظم جامعه رو بهم می ریزه. اما تو جرایم قابل گذشت، این جنبه عمومی اونقدر پررنگ نیست که نادیده گرفتن رضایت شاکی رو توجیه کنه. برای همین، قانون گذار ترجیح داده که اختیار رو به دست شاکی خصوصی بده تا اگه صلاح دید، از حقش بگذره.
5. اطلاعات حقوقی تون رو به روز نگه دارید: همونطور که تو ماجرای اصلاح ماده ۱۰۴ دیدیم، قوانین مدام در حال تغییر و تحول هستن. چیزی که امروز قابل گذشت بود، ممکنه فردا غیرقابل گذشت بشه! پس همیشه سعی کنید اطلاعات حقوقی تون رو به روز نگه دارید یا حداقل تو موارد حساس، حتماً از متخصصین سؤال کنید تا با اطلاعات غلط، دچار مشکل نشید.

این نکات، چکیده تجربیات و قوانین هستن که می تونه بهتون کمک کنه تا تو پیچ و خم های حقوقی، بهتر مسیر رو پیدا کنید. یادتون باشه، دانش حقوقی، یه سپر دفاعی قویه برای هر شهروند.

نتیجه گیری

خب، حسابی درباره جرایم غیرقابل گذشت کدامند و چه فرقی با جرایم قابل گذشت دارن حرف زدیم. فهمیدیم که این تقسیم بندی اصلاً شوخی نیست و تأثیرات خیلی مهمی رو تو روند پرونده های قضایی و سرنوشت افراد داره. از اهمیت جنبه عمومی و خصوصی جرم گفتیم و اینکه چطور این دو جنبه مشخص می کنن که یه جرم قابل گذشت باشه یا نه. به مصادیق جرایم غیرقابل گذشت نگاهی انداختیم و دیدیم که این جرایم غالباً اون هایی هستن که نظم و امنیت جامعه رو نشونه می گیرن.

مهم تر از همه، درباره اصلاحیه جدید ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی تو سال ۱۴۰۳ صحبت کردیم که مثل یه زنگ هشدار برای مجرمین مالیه. با این اصلاحیه، جرایمی مثل کلاهبرداری و سرقت (تا سقف های ریالی مشخص) دوباره به لیست جرایم غیرقابل گذشت برگشتن و دیگه خبری از اون بخشش گذشته نیست. همچنین دیدیم که حتی تو جرایم غیرقابل گذشت هم، گذشت شاکی می تونه مؤثر باشه، اما نه به اندازه جرایم قابل گذشت؛ بلکه فقط می تونه به عنوان یه عامل تخفیف مجازات عمل کنه.

در نهایت، همیشه این نکته رو تو ذهنتون داشته باشید که دنیای حقوق و قانون، دنیای پیچیده ایه و برای هر قدمی که توش برمی دارید، بهتره چراغ راهنمای یه وکیل متخصص رو همراه داشته باشید. اطلاعات دقیق و به روز می تونه شما رو از خیلی از مشکلات و دردسرها نجات بده. پس هر وقت ابهامی داشتید یا نیاز به راهنمایی پیدا کردید، به سراغ متخصصین این حوزه برید.

برای مشاوره تخصصی تو این زمینه یا اگه تو یه پرونده کیفری گیر کردی، می تونی با ما تماس بگیری.